Rada dostosowuje ukraińskie ustawodawstwo do wymogów UE i zarejestrowała już prawie dwieście ustaw noszących znamiona integracji europejskiej
„Droga przed nami będzie trudna, ale pełna możliwości” – tymi słowami przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen ogłosiła oficjalne rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych z Ukrainą do UE.
Ukraina przeszła już znaczny dystans na drodze do integracji europejskiej i spełniła szereg wymagań. A niektóre z ważnych decyzji dotyczących integracji europejskiej weszły w życie podczas inwazji na pełną skalę.
W szczególności na tym zwołaniu Rady Najwyższej zarejestrowano już 177 ustaw noszących znamiona integracji europejskiej, z czego 58 weszło już w życie. Wszystkie zostały ostatecznie przyjęte przez parlament i weszły w życie dopiero po inwazji na pełną skalę.
Większość projektów ustaw dotyczących integracji europejskiej została zarejestrowana przez posłów ludowych, jednak w ujęciu procentowym inicjatywy prezydenta i rządu częściej stają się aktami skutecznymi.
Ruch „Uczciwie” przeanalizował projekty ustaw o integracji europejskiej składane ukraińskiemu parlamentowi od początku tej kadencji do chwili obecnej, aby wykazać, w jaki sposób Rada dostosowuje ukraińskie ustawodawstwo do wymogów UE.
Integracja europejska w kontekście wielkiej wojny
Kilka dni po inwazji na pełną skalę Ukraina złożyła wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej. Następnie prezydent Wołodymyr Zełenski wraz z przewodniczącym Rady Najwyższej Rusłanem Stefanczukiem i premierem Denisem Szmygalem podpisali wspólne oświadczenie.
„Ukraina, płacąc tak ogromną cenę za europejski wybór i bezpieczeństwo Europy, będzie mogła podążać tą drogą” – czytamy w oświadczeniu.
Już 1 marca 2022 roku Unia Europejska to zaakceptowała, Ukraina otrzymała status kraju kandydującego i polityczną decyzję o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych, a dwa lata później, 25 czerwca, rozpoczęły się one oficjalnie.
W lipcu 2022 r. przewodniczący Rady Najwyższej Rusłan Stefanczuk powiedział, że ustawy o integracji europejskiej są priorytetem i będą traktowane ze szczególną uwagą. Po przyjęciu odrębnej uchwały w tej sprawie (nr 7595) projekty ustaw o integracji europejskiej są rozpatrywane w parlamencie według odrębnego trybu i oznaczane specjalnym znakiem.
Marszałek Sejmu wyjaśnił, że komisje przedłożą tabele zgodności z międzynarodowymi zobowiązaniami prawnymi UE w projektach ustaw do pierwszego czytania, a dodatkowe ekspertyzy do drugiego czytania. Ponadto w każdej komisji będzie istniała podkomisja, która zajmie się konkretnie integracją europejską. Jednocześnie Komisja Regulacyjna musi uregulować specyfikę wprowadzania projektów ustaw o integracji europejskiej i priorytet ich rozpatrywania. Ogólnie rzecz biorąc, wszystkie te kroki miały na celu zapewnienie, że projekty ustaw o integracji europejskiej nie będą „opóźniać się” w komisjach i będą zgodne z międzynarodowymi zobowiązaniami UE.
Jednak w komentarzu Ruchu „Uczciwie” przewodnicząca Komisji Integracji Ukrainy z UE Iwanna Klympush-Cyntsadze zauważyła, że w parlamencie istnieje problem „pełnej woli politycznej”, a planowana procedura została nie zostało jeszcze zapisane w regulaminie Rady Najwyższej, dlatego projekty ustaw o integracji europejskiej rozpatrywane są zgodnie z uchwałą.
Zadanie domowe parlamentu
Od początku prac Rady Najwyższej IX kadencji w parlamencie zarejestrowano 177 inicjatyw oznaczonych jako integracja europejska, ale tylko 58 z nich weszło w życie (33%). Co więcej, wszystkie stały się prawami dopiero po inwazji na pełną skalę. Wcześniej z różnych powodów inicjatywy te nie zostały ostatecznie poddane głosowaniu.
Należy zaznaczyć, że większość projektów ustaw dotyczących integracji europejskiej została złożona przez deputowanych ludowych, a następnie z inicjatyw Gabinetu Ministrów i Prezydenta. Jednak w ujęciu procentowym inicjatywy prezydenta (39%) i rządu (34%) częściej stają się skutecznymi działaniami.
W dynamice widzimy, że szczyt składania projektów ustaw o integracji europejskiej przypadł na rok 2021, a ostateczne głosowanie i ich podpisanie miało miejsce w roku 2023.
Sekretariat Komisji Integracji Ukrainy z UE Ruchu „Uczciwie” powiedział, że w tym zwołaniu parlamentu złożono nieco więcej w całości - 192, z czego 74 weszły w życie, jednak nie wszystkie z nich miał odpowiedni znak, a przy niektórych inicjatywach to oznaczenie zostało usunięte ze względu na pewne niespójności.
„Przyjmowane od 2019 r. ustawy mające na celu realizację umowy stowarzyszeniowej z UE nie miały odpowiednich oznaczeń, dlatego nie możemy powiedzieć, ile ich było przed 2022 r. Ponadto Komisja Integracji Europejskiej po rozpatrzeniu skreśliła część ustaw ustalonych przez taki rząd. Ogólnie rzecz biorąc, początkowo nie było określonej procedury określającej, kto mógłby to zrobić. Obecnie istnieją dwie instytucjonalne możliwości naniesienia lub usunięcia znaku integracji europejskiej w ramach projektu ustawy – jest to rząd i wicepremier ds. integracji europejskiej Ukrainy Olga Stefaniszyna lub nasza komisja” – powiedziała Iwanna Klympush-Tsintsadze.
Wśród przyjętych ustaw najwięcej projektów pochodzi z Komisji Polityki Prawnej i Finansów, a także Komisji Ekologii, Rolnej, Egzekwowania Prawa i Energii.
Przewodniczący Komisji Integracji Ukrainy z UE powiedział także, że 29 projektów ustaw o integracji europejskiej jest obecnie przygotowywanych do drugiego czytania w parlamencie, 16 do pierwszego czytania, a 36 jest wstępnie rozpatrywanych w komisji.
Do najważniejszych przyjętych projektów ustaw dotyczących integracji europejskiej należą oczywiście te, które dotyczyły wdrożenia siedmiu bloków reform towarzyszących decyzji o kandydaturze Ukrainy do UE (reforma Trybunału Konstytucyjnego, kontynuacja reformy sądownictwa, przeciwdziałanie korupcji, w tym powołanie szefa SAPO, walka z praniem pieniędzy, wdrożenie prawa antyoligarchicznego, koordynacja legislacji audiowizualnej z legislacją europejską, zmiany w ustawodawstwie dotyczącym mniejszości narodowych).
W szczególności są to projekty ustaw, które dotyczyły nie tylko płaszczyzny gospodarczej, ale sfery praworządności, praw i wolności – przywrócenia wymogu składania elektronicznych oświadczeń urzędników, godnego lobbowania, ustawy o mediach, nowa procedura konkurencyjnego wyboru kandydatów na stanowisko sędziego, wzmocnienie uprawnień Komitetu Antymonopolowego Ukrainy itp.
W przyszłości, zdaniem przewodniczącego Komisji Integracji Europejskiej, wysiłki ukraińskiego parlamentu powinny być nakierowane przede wszystkim na wsparcie planu dla Ukrainy Instrumentu, który stanie się podstawą realizacji programu wsparcia finansowego UE dla Ukrainy w latach 2024-2027. Ponadto istnieje szereg wymagań ze strony partnerów międzynarodowych i organizacji finansowych, aby zapewnić Ukrainie kolejne transze pomocy makrofinansowej.
Integracja europejska jest bodźcem dla Rady Najwyższej
Realizacja przez Ukrainę zobowiązań w zakresie integracji europejskiej pozytywnie wpłynęła na prace ukraińskiego parlamentu, w szczególności na konsolidację wokół przyjęcia odpowiednich ustaw.
Ponadto, zdaniem samych deputowanych ludowych, wzrosła świadomość odpowiedzialności za to, że Ukraina nie może naruszyć swoich międzynarodowych zobowiązań prawnych, które bezpośrednio wpływają na zdolność kraju do przeciwstawienia się agresorowi.
Poparcie dla ustaw o integracji europejskiej podczas głosowania na sali sesyjnej znajduje odzwierciedlenie w wynikach głosowania wszystkich frakcji i grup, które dysponują średnio 62% głosów;
Jednocześnie warto zauważyć, że większe poparcie ugrupowań parlamentarnych, które powstały po rozwiązaniu zdelegalizowanej prorosyjskiej partii OPZZH, nie oznacza, że zmieniły one flagę Unii Celnej, którą wcześniej aktywnie wspierały, a teraz całym sercem popieram integrację Ukrainy z UE. Ich poparcie dla tego bloku ustaw zmierza w ogólnym kierunku zmiany zachowań wyborczych po inwazji na pełną skalę, a obecne decyzje w Radzie nie zapadają bez systemowego wsparcia grup poselskich byłego OPZZH.
Ruch „Chestno” pisał już wcześniej, że od początku prac Rady Najwyższej IX kadencji posłowie ci najmniej uczestniczyli w głosowaniu i byli najbardziej nieobecni. Jednak po agresji Rosji na pełną skalę zaczęto głosować za, liczba głosów przeciw gwałtownie spadła i osiągnęła minimum, a jednocześnie znacznie wzrósł odsetek posłów „nieobecnych” podczas głosowania.
Jednak stanowisko „wstrzymujących się” wśród posłów innych frakcji i ugrupowań opozycyjnych przy rozpatrywaniu inicjatyw integracji europejskiej kojarzone jest głównie z konstruktywną krytyką i zastrzeżeniami.
Przewodnicząca Komisji Rady Najwyższej ds. integracji Ukrainy z UE Iwanna Klympush-Tsintsadze zauważa, że nie wszystkie ustawy oznaczone integracją europejską automatycznie oznaczają, że jest to inicjatywa wysokiej jakości.
„To, że obok rachunku znajduje się flaga UE, nie oznacza, że jest on idealny. Oznacza to, że przedmiot tej ustawy dotyczy bezpośrednio naszych międzynarodowych zobowiązań prawnych. Widzimy wiele przypadków, w których teksty takich inicjatyw są dalekie od doskonałości, nawet gdy projekt ustawy został przedstawiony przez Radę Ministrów” – zauważa Klympush-Tsintsadze.
Deputowani ludowi podkreślają, że w porównaniu do parlamentu Gabinet Ministrów Ukrainy ma wielokrotnie większe możliwości przygotowywania projektów ustaw i sprawdzania ich zgodności z dyrektywami lub rozporządzeniami Unii Europejskiej.
Jednocześnie parlament pozytywnie ocenia fakt, że Komisja ds. Integracji Europejskiej Rady Najwyższej uzyskała możliwość rozpatrzenia projektów ustaw do drugiego czytania, zanim trafią one na salę.
