Władze Kijowa wplątały się w kolejną aferę korupcyjną, próbując zrobić dobry uczynek dla wojska.
W 2023 roku burmistrz zapowiedział remont kijowskiego szpitala dla weteranów w Puszczy na nowoczesny ośrodek rehabilitacyjny. Jednak obecny projekt spowodował nadużycia w zamówieniach, unieważnienie przetargów i opóźnienie prac o ponad rok od podanego terminu dostawy.
„Musimy stworzyć ośrodek oferujący szereg usług medycznych, wykorzystujący innowacyjne technologie i zapewniający pacjentom komfortowe warunki. Ponieważ rozumiemy, że wielu naszych obrońców potrzebuje i będzie potrzebować pomocy” – zapowiedział tę inicjatywę burmistrz Kijowa Witalij Kliczko latem ubiegłego roku.
W praktyce remont wiązał się z generalnym remontem pomieszczeń, elewacji, dachu budynku głównego, pomieszczeń schronu i małej architektury. Na zakup tych prac wydano 1,1 miliarda hrywien. To bardzo duża kwota – tak naprawdę władze miasta wydały miliard na płytki w łazienkach, nowe okna, elewacje, wentylację itp.
Z taką interpretacją nie zgadza się główny lekarz szpitala dla weteranów Borys Borysow. „Dzięki remontowi stworzymy nowe, dogodniejsze warunki dostępu do oddziałów placówki dla osób z ograniczoną możliwością poruszania się” – zapewnia LB.ua. Rzeczywiście, w 2021 roku weszły w życie nowe Rozporządzenia Państwowe i teraz nawet budowa, nawet remont, czy renowacja lokali musi koniecznie odbywać się w zgodzie ze standardami inkluzywności. Ale czy potrzeba na to całego miliarda?
Do napraw wrócimy później, ale na razie warto umieścić wspomniane koszty napraw w kontekście. Wszystkie placówki medyczne w Kijowie, będące własnością gminy, są niezależnymi instytucjami non-profit. Otrzymują środki na świadczenia zgodnie z umowami z NFZ, jednak budżet gminy jak dotąd niemal w całości pokrywa wszelkie remonty w tych placówkach, a także zakup niektórych leków i sprzętu przewidzianych w ramach programów miejskich.
Głównym z nich, w ramach którego finansowana jest sfera medyczna, jest „Zdrowie Ludu Kijowa”. I na przykład w latach 2022 i 2023 kwota jego finansowania wynosiła około 7 miliardów hrywien rocznie. Na tę kwotę składają się niemal wszystkie wydatki, jakie można sobie wyobrazić: od pieluch po oddziały specjalistyczne, określone grupy leków i szczepień (nieprzewidzianych przez NFZ), aż po funkcjonowanie karetki pogotowia i wszelkiego rodzaju naprawy placówek medycznych.
Departament zdrowia planuje główne naprawy, renowacje i rekonstrukcje dla 25–30 instytucji rocznie. I na przykład w 2023 r. na budowę, przebudowę i renowację instytucji wydano około 400 milionów hrywien. Na linię „remonty główne” przeznaczono 1,849 mld UAH (o 1 mld UAH więcej niż w roku poprzednim). A z tych 2,29 miliarda hrywien „na budowę” prawie połowa, bo 1,1 miliarda, trafiła wyłącznie do szpitala dla weteranów w Puszczy.
Inne porównanie: niemal tę samą kwotę, 1,09 miliarda hrywien, od czerwca ubiegłego roku Rada Miasta Kijowa zamierzała przeznaczyć na program „Obrońca Kijowa”. Ale potem rozpoczęła się kampania „Pieniądze dla sił zbrojnych” i pod naciskiem opinii publicznej władze lokalne znacznie zwiększyły wydatki na obronność.
Co jest teraz w szpitalu?
Szpital położony jest daleko od centrum Kijowa, otoczony lasem i powietrzem. To duży budynek (12 pięter, 34 tys. m2) z lat 80. XX w.: słabe ogrzewanie i wentylacja, brak udogodnień dla osób o ograniczonej sprawności ruchowej. W ostatnich latach placówka często zmieniała kierowników, pojawiały się problemy z zapełnieniem łóżek.
W szpitalu znajdują się oddziały rehabilitacyjne, neurologiczne, ortopedyczne, chirurgiczne i paliatywne. Jak zapewnił naczelny lekarz, rehabilitacja odbywa się we wszystkich nowoczesnych obszarach, co potwierdza kontrakt z NFZ. Instytucja jest także bazą kliniczną dla dwóch katedr Akademii. PL Shupik – Terapii i Geriatrii oraz Zakład Rehabilitacji Medycznej, Fizjoterapii i Medycyny Sportowej.
Obecnie kontrakt z NFZ przewiduje rehabilitację na 120 łóżek; po remoncie liczba łóżek wzrośnie do 350 łóżek. Dyrektor placówki nie jest w stanie oszacować, ilu pacjentów będzie przyjmowanych rocznie. „Rozumiecie, że różne przypadki wymagają bardzo różnych czasów rehabilitacji i, co za tym idzie, pobytów w szpitalu. Dodatkowo oferujemy leczenie ambulatoryjne. Dlatego nie mierzymy pacjentów liczbą dni spędzonych w łóżku w ciągu roku” – zauważył Borys Borysow.
Zapytany przez LB.ua, jaki dokładnie był plan remontu szpitala, czy istnieje jakaś koncepcja, która dokładnie określałaby poziom kosztów remontów głównych, główny lekarz niejasno zauważył, że „oczywiście był plan medyczny ”, ale nie zaproponował, że się z nim zapozna.
Jeśli spojrzeć na osiągnięcia samego pana Borysowa, można zauważyć, że jego doświadczenie dotyczy głównie zarządzania placówkami sanatoryjnymi. W szczególności kierował sanatoriami miejskimi „Jłoczka” i „Salut” w Puszczy (w stanie likwidacji) oraz sanatorium regionalnym „Polana”. Już w 2020 roku Borysow zaproponował program rozwoju sanatorium Salut, a już na początku 2022 roku kierował szpitalem dla weteranów.
Jak dać miliard „tym, którzy tego potrzebują”
Dlaczego więc remont szpitala dla weteranów stał się tak bezprecedensowo kosztowny dla budżetu miasta? Przepis jest taki: jeden „rzetelny” usługodawca na wszystkie dziesięć przetargów szpitali (dane w infografice), niepublikowanie dokumentacji kosztorysowej w materiałach przetargowych, licytacja z jednym uczestnikiem, który został zwycięzcą.
Kiedy teraz, po skandalu, naczelnego lekarza szpitala w Borysowie pyta się, dlaczego te zakupy są takie drogie i dlaczego tak się stało, tylko wzrusza ramionami: „Co ja mam z tym wspólnego, wszystkie pytania są do Prozorro system."
Tabela wszystkich przetargów na remonty szpitali:
Analitycy projektu „Nasze pieniądze”, którzy jako pierwsi zwrócili uwagę na podejrzane przetargi, mają jaśniejsze wyjaśnienie anomalii zakupowych tego klienta.
„Początkowo szpital zlecił wykonanie dokumentacji projektowej firmie Engineeringbud Ltd. LLC bez przeprowadzania przetargów otwartych. Wcześniej firma ta nosiła nazwę „Absolute Service Ltd”, a jej współwłaścicielem był Wiaczesław Bieriezowski.
Nic więc dziwnego, że jedyną firmą, która pojawiła się na otwartej aukcji na remont szpitala, była „Absolute-Climate” tego samego Bieriezowskiego. Jednocześnie szpital nie udostępnił w dokumentacji przetargowej swojej dokumentacji projektowej i kosztorysowej, na podstawie której organizacje budowlane mogłyby opracowywać swoje propozycje.
Klient obiecał pokazać go jedynie zwycięzcy przetargu już po pięciu dniach od zawarcia umowy” – podali dziennikarze na początku października ubiegłego roku.
Z dokumentacji przetargowej nie udało się dowiedzieć szacunkowych cen poszczególnych elementów materiałów eksploatacyjnych (jak to zwykle bywa), nie ma też opisu zakupu na stronie internetowej klienta. Sam klient w odpowiedzi udzielonej Państwowej Służbie Audytu tłumaczył ten fakt faktem, że KNP „Kijowski Miejski Szpital Kliniczny Weteranów Wojennych” nie jest instytucją budżetową i nie zarządza środkami budżetowymi, a zatem nie jest jednym z podmioty, które są zobowiązane do opublikowania na oficjalnej stronie internetowej uzasadnienia cech technicznych i jakościowych przedmiotu zamówienia.
To taka dość mistrzowska kazuistyka, bo komunalne przedsiębiorstwo non-profit tak naprawdę nie jest instytucją budżetową, jest instytucją autonomiczną. Pieniądze wydane na naprawy przez KNP mają jednak charakter całkowicie budżetowy i powinny być wydawane w sposób przejrzysty.
Analitycy mogli poznać szacunkowy koszt projektu remontu dopiero na prośbę zastępcy ludu - liczby ich zdumiały: według NG koszt materiałów budowlanych na remont szpitala został zawyżony 2,4 razy. Materiały budowlane stanowią 629 mln UAH całkowitego kosztu projektu.
Jak to się stało, że licytacja o taką ciekawostkę budżetu odbyła się z udziałem tylko jednego uczestnika, bez konkurencji? Okazuje się, że wojna pomaga: w stanie wojennym główną procedurą przetargową jest przetarg otwarty ze specjalnymi cechami. Są szybsze, prostsze i nawet wymagają jednego uczestnika, wyjaśnili nam w projekcie monitorowania zamówień rządowych Dozorro.
To właśnie licytacja z jednym uczestnikiem była stosowana we wszystkich przetargach szpitala dla weteranów. Dodatkowo klient miał wobec oferenta pewne specyficzne wymagania: „Wymagał szeregu certyfikatów ISO z zakresu ekologii, ochrony pracy, przeciwdziałania korupcji oraz certyfikacji inżynierów, co może ograniczać konkurencję. Nie jest to naruszenie, ale może być powodem, dla którego inni uczestnicy nie zgłosili się do przetargu. Ogólnie rzecz biorąc, jeśli takie wymagania nie odpowiadają żadnemu z uczestników, można odwołać się od nich do AMCU” – wyjaśnił analityk Dozorro Jarosław Pilipenko.
Brak szacunków w domenie publicznej, pewne wymagania dotyczące dokumentów wykonawcy – te i inne rzeczy nabywcy nazywają „ostrzeniem”: stworzeniem warunków do zwycięstwa dla konkretnego uczestnika. W naszym przypadku był to już sprawdzony wykonawca Departamentu Zdrowia KSCA – Absolut-climate LLC. Spółka, która w latach 2018-2020 wygrywała przetargi na skromne 160-200 mln UAH rocznie, w 2023 r. osiągnęła poziom 1,6 mld UAH otrzymanych kontraktów – a wszystko w ramach projektów Kijowskiego Departamentu Zdrowia.
Oprócz szpitala dla weteranów firma wygrała także remont szpitali ratunkowych na Bogatyrskiej i Bratysławskiej, Centrum Medycyny Katastrof oraz Centrum Nefrologii i Dializ. Oznacza to, że całe 1,8 miliarda hrywien, które Ministerstwo Zdrowia przeznaczyło na budowę kapitału w 2023 roku, poszło bez alternatywy dla jedynego „zweryfikowanego” wykonawcy, Absolut-Climate.
To prawda, że w tym samym 2023 r. Wydział Wewnętrznej Kontroli Finansowej i Audytu Administracji Państwowej Miasta Kijowa zwrócił uwagę na największy projekt, jaki firma Absolut-Climate wykonała w latach 2019–2022 - remont Centrum Nefrologii i Dializ, i stwierdził tam istotne naruszenia.
Kontrolerzy stwierdzili straty środków budżetowych na kwotę 9 mln UAH oraz nieefektywne wykorzystanie środków na kwotę 14 mln UAH. W ramach tego projektu Absolut-Climate współpracowało również z organizacją projektową Engineeringbud Ltd., podobnie jak w przypadku szpitala dla weteranów. Ale kogo obchodzą naruszenia - klienci Sanepidu raz po raz dają kontrakty „sprawdzonym i rzetelnym” wykonawcom.
Z naszej historii ze szpitalem wynika, że wykonawcy ci nadal prowadzą prace związane z naprawą podłóg w ramach wszystkich przetargów, ale największa umowa – na naprawę fasad i dachów budynku głównego za 504 mln UAH – została rozwiązana w styczniu 2024 r. imprezy. Co prawda „zgoda stron” została poprzedzona monitoringiem Państwowej Służby Audytu, która stwierdziła naruszenia procedur przetargowych i zobowiązała klienta do rozwiązania umowy.
I jak znaleźć ten miliard
Ta niestety typowa historia przebiegłych i nieprzejrzystych zamówień budżetowych ma jeszcze jedną mroczną stronę. Mianowicie: skąd wziął się dodatkowy miliard hrywien na tak luksusowy remont? Ponieważ wszelkie wydatki budżetowe przechodzą wiele rund projektowania, włączania do programów, koordynacji komisji i różnych działów. W sytuacji środków dla szpitala był to ewidentnie jakiś „miliard bonusowy”, bo nikt nie podaje jego pochodzenia.
W Wydziale Zdrowia Administracji Państwowej Miasta Kijowa, gdzie zajmowaliśmy się tą sprawą, początkowo odważnie wskazali szpital – mówią, że to niezależna instytucja, nie wiecie o reformie? Mają cały dochód - więc mają pytania. Ale szpital oczywiście nie ma dochodów i nawet w ostatnich latach prawie się nie psuł. A gdyby były dochody, to instytucja zbierałaby ten miliard pewnie przez kilkaset lat (i wtedy zapewne wydawałaby go bardziej racjonalnie).
Ponieważ sam resort w odpowiedzi na wniosek nie wniósł komentarza do mechanizmu budżetowania remontów szpitali, możemy jedynie stwierdzić, że na początku 2023 roku w programie „Zdrowie Obywateli Kijowa” linia „Remonty” miała dofinansowanie w wysokości 0,84 miliarda, a w październiku 2023 roku liczba dla tej linii wzrosła dokładnie o miliard – tyle samo.
Witalij Kliczko w swoim pierwszym komunikacie zauważył, że w 2023 roku ze specjalnego funduszu budżetu miasta na rzecz Kijowskiego Szpitala Klinicznego Weteranów Wojennych przeznaczono prawie 750 mln hrywien. I na razie to jedyna oficjalna informacja na temat pochodzenia funduszy. Specyfiką specjalnego funduszu budżetowego jest to, że jest on wypełniony określonymi rodzajami lokalnych podatków i opłat, a także wydawany na określone obszary docelowe. Jednak latem 2022 roku, w czasie wojny, uchwalono ustawę, która umożliwiła gminom swobodniejsze korzystanie ze środków funduszu specjalnego w funduszu powszechnym na pokrycie pilnych potrzeb w czasie stanu wojennego.
Co to oznacza dla nas jako społeczności? Że zarządzający funduszami – władze miasta – mają teraz kolejne dostępne narzędzie do rozwiązywania krytycznych problemów. Ale w przypadku szpitala oznaczało to również, że projekt i wysokość budżetu na remonty zostały ujęte w programie docelowym „w drodze” na koniec roku. Wyniki i koszty są wymowne.
Właściwie to dziwne, że w środku wojny i ciągłego wzrostu wydatków na obronę rozwiązuje się tak niesamowitą sprawę. Stara ulubiona mantra społeczeństwa „Kradną, ale coś robią” wygląda żałośnie na tle innej definicji – „Zarabiają na wojnie”. Oprócz tego, że budżet remontuje szpital po maksymalnych cenach, towarzyszą temu już postępowania karne i opóźnienia w realizacji. Zamiast deklarowanego przez Kliczko zakończenia budowy placówki jesienią 2023 roku, naczelny lekarz jako termin warunkowy określa obecnie koniec 2024 roku.
Na szczęście szpital jest otwarty. Równolegle z rykiem budowlańców, wymianą okien i wentylacji w placówce, obrońcy wracają do zdrowia i... dziękują lekarzom. „Po zranieniu prawie cały 2023 rok spędziłem w placówkach rehabilitacyjnych na terenie całej Ukrainy.
Ze wszystkich pięciu, które odwiedziłem, podobał mi się tylko szpital w Kijowie” – mówi serwisant Wiaczesław, który nie chciał podawać swojego nazwiska. „Byłem tu dwa razy, wszystko jest zrobione za darmo, warunki są do zaakceptowania, na po odnowionych podłogach jest dużo lepiej.” A co najważniejsze - specjaliści. Dziękuję rehabilitantowi Siergiejowi, który faktycznie postawił mnie na nogi i teraz wracam do pracy.”
