Niewątpliwie decentralizacja jest jednym z kluczy do tego, że Ukraina przetrwała wojnę na pełną skalę z Rosją. Tu nawet nie chodzi o TerDoborę/DFTG czy pomoc dla przesiedleńców, ale o samą filozofię podejścia Ukraińca do swojej społeczności/wiesi/miasta.
Choć przez ostatnie półtora roku, ze względu na wojnę, zdecydowanie nie było czasu, aby rozmawiać o przyszłych losach decentralizacji, nie oznacza to, że decentralizacja nie powinna się rozwijać.
W komunikacji z wieloma głowami wspólnot padają praktycznie identyczne pytania: czy wspólnoty zostaną skonsolidowane? Co zrobić z uprawnieniami, którym nie przydzielono zasobów i skąd pozyskać dodatkowe zasoby do wykonywania bieżących funkcji? Jak regulować interakcję z administracją wojskowo-cywilną?
A także: opłacenie podatku dochodowego od osób fizycznych, w tym podatku „wojskowego”, reforma leśna, kompleksowe planowanie przestrzenne i plany rekultywacji, skąd pozyskać środki na schroniska dla szkół i przedszkoli, zakupy dla Sił Obronnych i wiele innych.
Odpowiedzi na nie można jednak znaleźć w przyszłości decentralizacji.
Społeczności potrzebują odpowiedzi już dziś, nie zwlekając do czasu po Peremogu. Bo właśnie tak jest, gdy wcześniej znaczy lepiej, bo potrzebne są decyzje „na wczoraj”.
Na szczęście ten dialog się rozpoczął. Rozpoczęto dyskusje na kilku połączonych ze sobą platformach. Są to właściwe Ministerstwo Infrastruktury, parlamentarna komisja samorządu lokalnego i Kongres Rad Lokalnych pod przewodnictwem Prezydenta Ukrainy. Porozmawiajmy trochę o każdej z tych platform.
Ministerstwo Rozwoju Gmin, Terytoriów i Infrastruktury Ukrainy. Trwają tu ożywione dyskusje na temat planu działania dotyczącego decentralizacji i aktualizacji strategii państwa na rzecz rozwoju regionalnego. W prace zaangażowani byli różni eksperci, sołtysi i stowarzyszenia samorządów lokalnych.
Obecnie trwa cykl sesji strategicznych, których wyniki utworzą dokument, który prawdopodobnie stanie się wytycznymi dla tego i powiązanych ministerstw.
Następnie zostanie on przedstawiony społecznościom do dyskusji i po uwzględnieniu ich propozycji nastąpi ostateczne zatwierdzenie tej mapy drogowej.
Parlamentarna Komisja ds. Organizacji władzy państwowej, samorządu lokalnego, rozwoju regionalnego i urbanistyki. Jest to platforma, na której priorytetem jest element legislacyjny dotyczący społeczności i decentralizacji.
W różnych formatach (zarówno bezpośrednio w Komisji, jak i podczas spotkań wyjazdowych i okrągłych stołów) omawiane, opracowywane i formułowane są dalsze propozycje zmian w istniejących przepisach lub przyszłych projektach ustaw.
Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych pod przewodnictwem Prezydenta Ukrainy. To jest prezydencka linia rozwiązywania problemów samorządowych. Ponadto reprezentowana jest tu zarówno władza ustawodawcza, jak i wykonawcza, a także same samorządy lokalne. Spotkania odbywają się z udziałem menadżerów innych obiektów oraz interesariuszy obszarów.
Oprócz spotkań pojawił się nowy format pracy – przesłuchania kongresowe i posiedzenia Prezydium. A także niezwykle ważny format - rozwiązywanie konkretnych problemów określonego terytorium. Tak naprawdę jest to tete-a-tete pomiędzy władzą centralną a samorządem lokalnym, podczas której możesz bezpośrednio porozmawiać o tym, co Cię niepokoi.
We wszystkich platformach uczestniczy Ogólnoukraiński Związek Gmin, jako wyspecjalizowane stowarzyszenie organów samorządu terytorialnego.
Według niedawnego badania przeprowadzonego przez organizację pozarządową „DESPRO” oto 10 głównych problemów, z którymi borykają się społeczności i samorządy:
- Niska motywacja wykwalifikowanej kadry do pracy w obowiązkowym ubezpieczeniu medycznym ze względu na niskie wynagrodzenia urzędowe (76%; 238 osób);
- Niewystarczająca liczba miejsc pracy w gminach (67,2%; 210 osób)
- Niewystarczająca zdolność samorządów do wykonywania uprawnień własnych i delegowanych (62,5%; 195 osób)
- Niewystarczająca efektywność w zapewnianiu mieszkalnictwa i usług komunalnych (55,7%; 174 osoby)
- Niewłaściwe (niskiej jakości) wykonywanie przez organy podatkowe funkcji administrowania podatkami i opłatami lokalnymi (42,2%; 132 osoby)
- Niepewność w podziale kompetencji pomiędzy organami samorządu terytorialnego a władzami wykonawczymi (40%; 125 osób)
- Spadek dochodów budżetu lokalnego w związku ze zwolnieniem producentów rolnych z opłat za dzierżawę gruntów (36,1%; 113 osób)
- Brak możliwości udostępnienia lokalu komunalnego do wynajęcia (na osiedlach z objawami depresji) (33,1%; 103 osoby)
- Pozostawienie bez zmian dotacji zwrotnej z tytułu zapłaty wojskowego podatku dochodowego od osób fizycznych oraz zmiany lokalizacji jednostek wojskowych (29,1%; 91 osób)
- Trudności w tworzeniu i funkcjonowaniu organów samoorganizacji ludności (28,7%; 90 osób)
Oczywiście nie jest to pełna lista problemów, ponieważ palące są także następujące pytania:
- w zakresie kompetencji samorządów terytorialnych rozstrzyganie problematycznych kwestii w działalności administracji wojskowej i samorządów terytorialnych w stanie wojennym;
- w zakresie legislacyjnego uregulowania trybu wprowadzania zmian w strukturze administracyjno-terytorialnej kraju (określenie trybu, podstaw i kryteriów tworzenia wspólnot terytorialnych oraz określenie ich ośrodków administracyjnych);
- w zakresie wzmacniania żywotności finansowej gmin – wprowadzenie mechanizmu rekompensowania gminom utraconych dochodów budżetu lokalnego poprzez udzielanie płatnikom świadczeń przez państwo, rozwiązanie kwestii zaciągania kredytów przez gminy wiejskie, rozwiązanie kwestii administracyjnych opłaty, rozstrzygające kwestię budżetów samorządowych, w które należy wliczać podatek dochodowy od osób fizycznych, w tym płacony przez personel wojskowy, działalność społeczną w zakresie leśnictwa (tereny leśne i „agrolasy”) oraz gospodarki wodnej (dochody z rybołówstwa przemysłowego);
- w sferze społecznej: oświaty (rozwiązanie problemu niewystarczających dotacji oświatowych i schronisk w placówkach oświatowych) i medycyny (kwestia reformy medycznej małych gmin jest także tematem aranżacji lub budowy schronisk);
- w zakresie dokończenia wojny i przywrócenia Ukrainy (zapewnienie społecznościom prawa do zakupu dronów lub innego sprzętu wojskowego w celu dalszego przekazywania tego sprzętu nie tylko siłom obronnym, ale także jednostkom Sił Zbrojnych Ukrainy , Państwowej Gwardii Narodowej, JWS czy Głównego Zarządu Wywiadu).
Jeśli mówimy o praktycznym wdrożeniu rozwiązania tych i innych problemów, należy to zrobić za pomocą co najmniej dwudziestu kilku ustaw.
Mamy wielką nadzieję, że wszystkie zmiany dotyczące obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego zostaną wdrożone. Przecież decentralizacja na pewno nie jest zakończona, wymaga głębokiej dyskusji i ustalenia priorytetów, z których jednym z kluczowych jest naszym zdaniem finansowe zabezpieczenie potencjału gmin.
Naszym celem jest teraz przekazywanie głosu społeczności wszędzie tam, gdzie trzeba go usłyszeć. Sukces społeczności ukraińskich jest kluczem do rozwoju państwa. Zarówno teraz, jak i po Zwycięstwie.
