Wraz z nadejściem zimy 2024/2025 Ukraina stanie przed poważnym wyzwaniem w sektorze dostaw energii. Straty spowodowane inwazją na pełną skalę znacznie skomplikowały sytuację, zmniejszając potencjał energetyczny kraju.
Scenariusze pesymistyczne i optymistyczne
Według szefa zarządu NEC Ukrenergo Władimira Kudryckiego ukraińscy energetycy rozważają kilka scenariuszy przejścia okresu zimowego i każdy z nich wiąże się ze znacznymi trudnościami.
Władimir Kudritsky powiedział, że rzeczywista sytuacja będzie zależeć od wielu czynników, w tym od ewentualnych ataków na infrastrukturę energetyczną.
Scenariusz pesymistyczny zakłada kontynuację masowych ostrzałów, które unieruchomią niektóre obiekty energetyczne. W takim przypadku w zimie dostępna będzie mniejsza produkcja energii niż przewidziano w scenariuszu bazowym, co doprowadzi do znacznych ograniczeń w dostawach energii elektrycznej.
Scenariusz optymistyczny zakłada brak lub kilka udanych ataków wroga, co umożliwi przywrócenie większej liczby obiektów energetycznych. W takim przypadku przerwy w dostawie prądu będą rzadsze.
Spodziewany brak prądu
Jednak nawet przy optymistycznym scenariuszu Ukraina w dalszym ciągu będzie borykać się z dużym niedoborem energii elektrycznej. Przywrócenie generacji do poziomu 200-250 MW (7,1% wymaganego zapotrzebowania na poziomie 3,5 GW) jest znaczącym osiągnięciem, ale nie wystarczającym do pełnego pokrycia potrzeb.
Dyrektor generalny YASNO Siergiej Kowalenko ostrzega, że tej zimy niedobory energii elektrycznej mogą sięgnąć 35%. Ukraina straciła ponad 40 GW mocy wytwórczych, co zagraża stabilnym dostawom energii w miesiącach zimowych. W związku z tym Ukraińcy mogą spodziewać się prądu tylko przez 5-6 godzin dziennie. Sytuacja ta wymaga od wszystkich uczestników rynku energii i odbiorców aktywnego przygotowania i opracowania alternatywnych planów działania.
Od początku wojny na pełną skalę ukraiński system energetyczny przeszedł trzy główne fazy zniszczenia:
- Pierwsza faza to utrata Elektrowni Jądrowej Zaporoże oraz części generacji wiatrowej i słonecznej w wyniku okupacji terytorium.
- Drugi etap to ostrzeliwanie węzłów transformatorowych i sieci dystrybucyjnych, mające na celu zniszczenie systemu dystrybucji energii elektrycznej.
- Trzecia faza to ataki na energetykę cieplną i wodną, które doprowadziły do utraty 9 GW mocy wytwórczych.
Gdyby Ukrainie udało się przywrócić elektrownię jądrową w Zaporożu do systemu energetycznego, ograniczenia byłyby znacznie mniejsze. Jednak bez tej stacji harmonogramy wyłączeń będą obowiązywać przez co najmniej dwie zimy.
Ubytki mocy wytwórczych mają bezpośredni wpływ na wielkość niedoborów energii elektrycznej. Brak generacji manewrowej, która pomogła zrekompensować obciążenie szczytowe, jeszcze bardziej pogarsza sytuację.
Przezwyciężenie niedoborów energii będzie wymagało kompleksowych działań:
– Zmniejszone zużycie: aktywne środki na rzecz oszczędzania energii i samoograniczania zużycia zarówno przez konsumentów w gospodarstwach domowych, jak i przedsiębiorstwa.
– rozwój alternatywnych źródeł energii: inwestycje w energię słoneczną, wiatrową i inne źródła odnawialne mogą zapewnić dodatkowe wolumeny produkcji.
– odbudowa zniszczonej infrastruktury: przyspieszone naprawy i odbudowa uszkodzonych obiektów energetycznych pomogą zwiększyć krajowe moce wytwórcze.
– Modernizacja techniczna systemu elektroenergetycznego: Inwestycje w modernizację infrastruktury elektroenergetycznej, w szczególności transformatorów i linii przesyłowych, zwiększą możliwości importowe i efektywność dystrybucji energii.
Bezpieczeństwo systemu energetycznego Ukrainy jest zagrożone ze względu na braki w systemach obrony powietrznej
Bezpieczeństwo energetyczne Ukrainy jest poważnie zagrożone w obliczu trwającej inwazji rosyjskiej na pełną skalę. Jednym z kluczowych wyzwań utrudniających zdolność kraju do ochrony swojej infrastruktury krytycznej jest dotkliwy niedobór rakiet przeciwlotniczych (obrony powietrznej), w szczególności rakiet przechwytujących. Dyrektor wykonawczy DTEK Dmitrij Sakharuk stwierdził to w wywiadzie dla „Kyiv Post”.
Kluczowym aspektem obronności Ukrainy przed rosyjskimi atakami rakietowymi jest umiejętność odpowiedniego reagowania na zagrożenia i ochrony majątku sieci energetycznej. Według Sacharuka na każdy pocisk przechwytujący, jaki Ukraina posiada do celów obronnych, Rosja ma od 5 do 6 rakiet do wystrzelenia w kierunku Ukrainy. Stwarza to nierówne szanse i uwypukla potrzebę zwiększenia liczby systemów obrony powietrznej.
Analitycy Instytutu Studiów Wojennych zauważają, że rosyjska kampania nalotów na ukraińską sieć energetyczną znacznie ograniczyła zdolność produkcyjną Ukrainy w zakresie energii elektrycznej. Wykorzystanie deficytu obrony powietrznej do maksymalizacji szkód w zasobach energetycznych zagraża stabilności dostaw energii w kraju.
Biorąc pod uwagę ograniczone możliwości własnego systemu obrony powietrznej, Ukraina jest uzależniona od wsparcia międzynarodowego w celu zapewnienia bezpieczeństwa swojej infrastruktury energetycznej. W szczególności dotyczy to dostaw nowoczesnych systemów obrony powietrznej od partnerów zachodnich, które mogą znacząco zwiększyć bezpieczeństwo Ukrainy przed ostrzałem i zapewnić stabilność dostaw energii.
Możliwości importowe drogą do stabilizacji
Jak zauważył Siergiej Kowalenko, import energii elektrycznej z Europy odgrywa kluczową rolę w zaspokajaniu potrzeb energetycznych Ukraińców. Obecnie techniczna możliwość importu wynosi 1,7 GW, ale oczekuje się, że na początku sezonu grzewczego moc ta wzrośnie do 2,5 GW. Pokryje to część deficytu i zmniejszy zagrożenia dla stabilności systemu energetycznego.
W tym kontekście szczególne znaczenie ma współpraca z Unią Europejską i krajami sąsiadującymi. Przyciąganie dodatkowego importu, dzielenie się doświadczeniami i technologią oraz wsparcie finansowe to kluczowe czynniki umożliwiające pokonanie wyzwań energetycznych.
Jednak nawet biorąc pod uwagę możliwości importu, niedobory energii pozostają poważnym problemem.
Zalecenia dla przedsiębiorstw i obywateli
Firmy i obywatele muszą dokładnie przygotować się na możliwe przerwy w dostawie prądu na początku okresu zimowego.
Dla przedsiębiorstw oznacza to opracowywanie planów przestojów, instalowanie zasilaczy poza siecią i optymalizację procesów pracy.
W obliczu możliwych przerw w dostawie prądu ważne jest, aby obywatele z wyprzedzeniem zadbali o dostępność alternatywnych źródeł energii, przenośnych ładowarek oraz zapasów niezbędnej żywności i wody.
W szczególności zaleca się zakup:
– Baterie i akumulatory różnych formatów zapewniające działanie podstawowych urządzeń AGD i oświetlenia.
– agregaty prądotwórcze, które mogą stać się niezawodnym źródłem energii dla przedsiębiorstw i indywidualnych gospodarstw domowych.
– panele słoneczne i falowniki do wykorzystania odnawialnych źródeł energii.
Ponadto kwestia efektywności energetycznej pozostaje aktualna. Zmniejszenie zużycia energii elektrycznej poprzez wdrożenie energooszczędnych technologii i środków może pomóc w zmniejszeniu obciążenia systemu energetycznego i zmniejszeniu ryzyka niedoborów.
Przygotowania do zimy 2024/2025 wymagają aktywnych działań ze strony Ukrainy na wszystkich poziomach – od rządu po każdego obywatela. Wykorzystanie wszystkich dostępnych zasobów, w tym import energii elektrycznej, ograniczenie zużycia i rozwój alternatywnych źródeł, pomoże zapewnić krajowi bezpieczeństwo energetyczne i zminimalizować wpływ niedoborów na codzienne życie Ukraińców.
