Ekaterinie Rozhkovej przypomniały się jej stare pożyczki. Jak jedna decyzja sądu zmieni system bankowy i Narodowy Bank?

Decyzje byłego kierownictwa dawno zlikwidowanego Platinum Banku o udzielaniu kredytów walutowych wyrządziły szkodę państwu. Jak to zrekompensować i jakie będzie to miało konsekwencje?

Ekaterina Rozhkova to prawdziwa długa wątroba Narodowego Banku Polskiego. W ciągu ośmiu lat pełnienia funkcji członka zarządu udało jej się „przetrwać” trzech prezesów NBU i wszystkich ich zastępców oraz narobiła sobie wielu wrogów wśród byłych właścicieli wycofanych z rynku banków. Najbardziej znanym z nich jest Igor Kołomojski, dla którego Rozżkowa stała się „Kartaginą, którą należy zniszczyć”.

Okazało się jednak, że najpoważniejszym wyzwaniem w jej karierze w banku centralnym nie była odrażająca oligarcha, ale własna przeszłość. 18 marca Sąd Najwyższy zakończył spór pomiędzy Funduszem Gwarancji Depozytowych (DGF) a byłym zarządem upadłego Platinum Banku. Wśród dziesięciu oskarżonych jest Rozhkova, która pracowała w jej zarządzie przed przejściem do NBU.

Zgodnie z postanowieniem sądu oskarżeni mają zrekompensować państwu 1,5 miliarda hrywien strat poniesionych przez Platinum Bank w związku z udzielaniem kredytów w latach 2013-2014. Decyzję tę już rozpoczęto wdrażać, choć na razie jedynie poprzez umorzenie środków pierwszego zastępcy szefa Narodowego Banku Polskiego.

Jakie decyzje sprzed dziesięciu lat „dogonił” Rozhkovą? Jak wyrok sądu może wpłynąć na jej karierę w NBU i systemie bankowym?

O co chodzi

W sierpniu 2020 roku Fundusz Gwarancji Depozytowych złożył pozew do Sądu Gospodarczego w Kijowie przeciwko byłym menadżerom Platinum Banku. Federalny Fundusz Gwarancyjny zażądał od tego ostatniego naprawienia szkody wyrządzonej bankowi w wysokości 1,47 miliarda hrywien.

Co ciekawe, fundusz złożył pozew ponad trzy lata po skierowaniu Platinum Banku do likwidacji. Czyniąc to, naruszył przepisy o przedawnieniu, ale pomogła ogłoszona przez rząd kwarantanna w związku z pandemią. Tym samym termin przedawnienia uległ automatycznemu przedłużeniu.

FGVFL przegrała pierwszą instancję, ale nie zaprzestała walki, odwołując się do Północnego Ekonomicznego Sądu Apelacyjnego. 12 czerwca 2023 roku fundusz wygrał apelację, a 18 marca 2024 roku Gospodarczy Sąd Kasacyjny w ramach Sądu Najwyższego pozostawił to orzeczenie bez zmian.

Oskarżonymi w sprawie jest dziesięciu byłych menedżerów najwyższego szczebla Platinum Bank: Przewodniczący Rady Nadzorczej Grigorij Gurtowoj ​​(w momencie udzielania kredytów był właścicielem banku), członkowie zarządu Konstantin Smolski, Siergiej Popow, Leonid Rybin, Wadim Krivovyaz, Vladimir Konik, Ekaterina Ladyzhenskaya i Ekaterina Rozhkova, a także członkowie komitetu kredytowego Konstantin Gorbeshko i Dmitry Krasnoshlyk.

Sąd Apelacyjny nakazał im naprawienie szkody wyrządzonej bankowi swoim działaniem lub zaniechaniem. Wszyscy oskarżeni ponoszą odpowiedzialność solidarną, to znaczy Fundusz może żądać zwrotu całej kwoty od wszystkich dłużników lub od jednego z nich, a od pozostałych pozwanych będzie miał prawo żądać odszkodowania.

Jaki jest sens

Wydarzenia, których dotyczy sprawa, miały miejsce w Platinum Banku pod koniec 2013 roku. Następnie jego właścicielem został Grigorij Gurtowoj, odeski biznesmen posiadający obywatelstwo rosyjskie i izraelskie.

Od 20 listopada 2013 roku stał na czele rady nadzorczej banku. Następnego dnia Rozhkova, która wcześniej pracowała w zarządzie Finbanku Aleksandra Granowskiego, partnera biznesowego Borysa Kaufmana, została powołana na członka zarządu banku. W październiku 2016 roku NBU uznała Kaufmana za właściciela znaczącego udziału w Platinum Bank.

Miesiąc później bank zaczął udzielać kredytów walutowych: 23 grudnia – 12 mln dolarów dla Stratagema-Invest LLC, 15 mln dolarów dla Logistic Trans Private Enterprise, 12 mln dolarów dla Real Invest FC, 12 mln dolarów dla Titan-Invest LLC South”; 27 grudnia – 3 miliony dolarów Titan-Yug LLC; 5 lutego 2014 r. – po 15 milionów dolarów dla Osher LLC i Kodos Invest LLC.

Następnie okazuje się, że kierownictwo podejmowało synchroniczne decyzje dotyczące tych pożyczek. W szczególności dotyczące przesunięcia terminu zwrotu odsetek, wydłużenia terminu zwrotu odsetek oraz częściowej zmiany waluty - z dolarów na hrywny.

Z początkiem 2015 roku Bank podjął decyzję o zmianie zabezpieczeń tych kredytów. Prawa majątkowe pożyczkobiorców zostały zastąpione papierami wartościowymi spółek: PJSC CB Transporter, PJSC Insurance Company Standard RE, PJSC Global Transport Logistics i PJSC Khimmet. Następnie sąd zgodzi się ze stanowiskiem Funduszu Gwarancji Depozytów, że te papiery wartościowe były „śmiecią”, ponieważ ich rzeczywista wartość wynosi „0 hrywien”.

„Skłamałbym, gdybym powiedział, że w ogóle się nie bałem”. Rozhkova o nacjonalizacji Friedman Bank, procesach z Kołomojskim i zniszczonych banknotach

Decyzje te zostały podjęte w czasie, gdy Rozhkova była członkiem zarządu Platinum Banku, a niektóre – gdy zaczęła pełnić funkcję prezesa zarządu (od 30 maja 2014 r.). 9 czerwca 2015 r. Rozhkova złożyła rezygnację z pracy w Platinum Banku i już następnego dnia rozpoczęła pracę na stanowisku dyrektora departamentu nadzoru bankowego NBU.

Miesiąc później Platinum zrestrukturyzowała powyższe pożyczki na tych samych warunkach:

• udzielił kredytobiorcom nowych pożyczek na spłatę zaległych odsetek od pożyczek;
• obniżył oprocentowanie sald kredytów w dolarach z 10% do 1% rocznie, a przeliczonych na hrywny – do 2% rocznie (dla porównania: w lipcu 2015 r. stopa dyskontowa NBU wynosiła 30% rocznie);
• Za naruszenie terminów spłaty odsetek od kredytów restrukturyzowanych na kredytobiorców nakładano „karę grzywny” w wysokości 1 kopiejki.

Ostatecznie bank przypisał tę stratę kredytom o wartości 1,47 mld UAH. To właśnie tę kwotę sąd nakazał byłym menedżerom Platinum Bank zrekompensować państwu.

Co odkryło NBU

10 stycznia 2017 roku Narodowy Bank ogłosił upadłość Platinum Bank i 23 lutego skierował go do likwidacji. O problemach z portfelem kredytowym banku regulator wiedział jednak już dużo wcześniej.

Sąd ustalił, że w lutym 2015 r. NBU przeprowadziła planową kontrolę Platinum Bank. W rezultacie organ regulacyjny wykrył szereg takich naruszeń.

1. Znaczące koncentracje kredytów. Zadłużenie największego pożyczkobiorcy, Osher LLC, wyniosło 44% kapitału podstawowego. NBU odkryło wielu kredytobiorców, których głównym źródłem dochodów były płatności od tej samej firmy.

2. Znaczącą część portfela kredytowego banku stanowią kredyty walutowe. Wydawane były kredytobiorcom, którzy nie mieli źródeł dochodów w walutach obcych.

3. Niska jakość zabezpieczeń kredytu. Zabezpieczeniem 10,5% portfela kredytów były „śmieciowe” papiery wartościowe spółek „KB Transporter” i „Khimmet”.

Na podstawie wyników kontroli NBU zalecił w szczególności podjęcie działań wobec kierownictwa Platinum Bank, które naruszyło prawo. Bank musiał poinformować Departament Nadzoru Bankowego NBU o tych środkach.

Również w 2015 roku na zlecenie NBU firma audytorska Kadastre-audit przeprowadziła audyt transakcji Platinum Bank z podmiotami powiązanymi. Wśród nich jest sześciu pożyczkobiorców, których pożyczki były przedmiotem pozwu FGVFO.

Państwo będzie polować na majątek byłych właścicieli upadłych banków za granicą. Kto musi się bać?

Organ regulacyjny przeprowadził kolejne badanie banku w 2016 r., kiedy Rozżkowa pracowała w NBU. Na podstawie wyników tej diagnozy zatwierdzono program dokapitalizowania instytucji, który miał zostać zrealizowany przed 1 stycznia 2017 roku. Za niezrealizowanie tego programu NBU ogłosił upadłość Platinum Bank.

Jego nieformalny właściciel, Kaufman, starał się utrzymać bank na rynku. W 2016 roku zwrócił się do Narodowego Banku Polskiego o wyrażenie zgody na nabycie ponad 75% akcji Platinum Banku, jednak organ regulacyjny odmówił. Jak podano w komunikacie prasowym dotyczącym wycofania banku z rynku, przyczyną odmowy był brak przedłożenia NBU określonych dokumentów, w szczególności zgody Komitetu Antymonopolowego.

Co mówi Rozżkowa

W swoim komentarzu EP Rozhkova zauważyła, że ​​sytuację związaną z pogorszeniem jakości portfela kredytowego Platinum Banku należy rozpatrywać w powiązaniu z sytuacją, która istniała w kraju dziesięć lat temu. W szczególności przy gwałtownym wzroście kursu dolara i wycieku środków deponentów z systemu bankowego.

Jej zdaniem w momencie udzielania pożyczek, o których mowa w orzeczeniu sądu, właścicielem banku był Gurtovoy, a kredytobiorcy nie byli z nim powiązani. Stało się tak po tym, jak Platinum przeniosła aktywa i pasywa do Finbanku w 2014 roku.

W latach 2014-2015 deponenci zaczęli wycofywać środki z banków. To samo dotyczyło deponentów Finbanku, którzy następnie zostali przeniesieni do Platinum Bank. W wyniku odpływu płynności sytuacja finansowa Platinum Banku uległa znacznemu pogorszeniu.

„Ponieważ nikt wtedy nie rozumiał, jak rozwinie się sytuacja na rynku walutowym, przeprowadziliśmy wiele krótkoterminowych restrukturyzacji dla kredytobiorców walutowych: odroczenie spłaty odsetek i spłatę zadłużenia. W tamtym czasie w ogóle nie można było kupić waluty” – zauważa Rozhkova, wyjaśniając, dlaczego bank poczynił tak wiele ustępstw wobec klientów, przeciwko którym pozwano Federalny Fundusz Państwowy.

Jej zdaniem restrukturyzacje przyniosły pewne owoce i zaczęto częściowo spłacać udzielone pożyczki. Rozhkova dodała, że ​​po przejściu do pracy w departamencie nadzoru bankowego, a następnie do zarządu NBU, nie brała udziału w przygotowaniu i podejmowaniu decyzji w sprawie Platinum ze względu na konflikt interesów.

Konsekwencje dla systemu bankowego

Oprócz konsekwencji dla Rozhkovej i byłych menedżerów Platinum Banku decyzja sądu może mieć znacznie szersze konsekwencje dla systemu bankowego.

Sąd Najwyższy potwierdził, że może nałożyć odpowiedzialność solidarną na zarząd banku i jego radę nadzorczą, dzięki czemu zarządzający bankami otrzymali dodatkowy powód do ostrożności w podejmowaniu decyzji. A znalezienie kandydatów na stanowiska w radach nadzorczych banków może być teraz znacznie trudniejsze.

Rozmówcy publikacji w NBU i Federalnym Funduszu Gwarancyjnym twierdzą, że decyzja w sprawie Platinum Bank może stać się precedensem. Będzie to miało wpływ na rozważenie podobnych procesów, jakie fundusz prowadzi wobec upadłych banków i ich menadżerów. Łatwiej będzie państwu pozyskać środki od byłych właścicieli i byłych menadżerów upadłych instytucji.

Co dalej

Rozhkova jest już odpowiedzialna finansowo za pożyczki udzielone przez Platinum Bank dziesięć lat temu. Według źródeł ED jest ona jedyną z dziesięciu oskarżonych, której środki zostały przeznaczone na spłatę zadłużenia. W tej sprawie fundusz otrzymał 1,1 mln UAH odszkodowania.

Roczna deklaracja Rozhkovej za 2023 rok wskazuje na niewiele płynnych aktywów, które można odzyskać: 1,5 tys. dolarów i 182 UAH w Platinum Bank; 8 tysięcy dolarów i 15 tysięcy euro w gotówce, 2670 dolarów. na koncie w Privatbanku. Zadeklarowała także mieszkanie w Kijowie o powierzchni 99,5 mkw. m, garaż, dwie działki w obwodzie kijowskim, domek ogrodowy i Honda CR-V z 2008 roku.

Nie jest jasne, czy decyzja sądu będzie miała wpływ na kadencję Rozżkowej w zarządzie Narodowego Banku Polskiego. Do chwili opublikowania publikacji regulator nie udzielił odpowiedzi na prośbę ED w tej sprawie. Rozmówcy ED w Narodowym Banku Polskim zaznaczyli, że nadal oczekują na pełny tekst postanowienia sądu i wnioski prawników.

Ukradnij miliardy państwu, nie stając się przestępcą. Historia Banku Michajłowskiego

W ustawie „O Banku Narodowym” wśród przesłanek odwołania członka zarządu nie ma mowy o orzeczeniu sądu w postępowaniu gospodarczym.

Jednakże klauzula 13 ust. 5 art. 10 (ustanawia wymagania dla członków rady i zarządu NBU) wskazuje, że podstawą zwolnienia może być „przymusowe wykonanie orzeczenia sądu w sprawie zapłaty podatków, opłat lub innych obowiązkowych płatności, jeżeli łączna kwota niepłacenia jest równa lub przekracza 100-krotność płacy minimalnej.” Nie jest jasne, czy ten punkt można zastosować do Rozhkovej.

Paradoksalnie to Fundusz Gwarancji Depozytów i państwo są najbardziej zainteresowane dalszą pracą Rozżkowej w Narodowym Banku Polskim. Faktem jest, że po restrukturyzacji zadłużenia funduszu wobec Ministerstwa Finansów wszystkie środki zebrane od byłych właścicieli i najwyższych urzędników upadłych banków trafiają do budżetu państwa.

Według rocznej deklaracji wynagrodzenie Rozżkowej w NBU za 2023 rok wyniosło 5,9 mln hrywien. Jeśli egzekutorzy stanu nie znajdą innych źródeł na pokrycie długu i odzyskają od niej wszystko, co zarobią, będzie musiała płacić przez 250 lat.