Pomoc w zachowaniu lasów chronionych czy zalegalizowana ochrona tzw. czarnych drwali?
Ocena Oddziaływania na Środowisko (EAI) to ważna procedura, podczas której użytkownik lasu (przedsiębiorstwo leśne, park narodowy itp.) ma obowiązek ocenić wpływ przyszłej wycinki na środowisko. A na jego realizację przeznaczane są znaczne środki z budżetu – ponad 65 mln hrywien w ciągu ostatnich sześciu lat, łącznie z okresem stanu wojennego. Kto zarabia na tej usłudze? Analitycy StopCor ustalili, że rynek jest de facto podzielony przez trzy prywatne firmy, których założyciele mogą być powiązani z byłymi posłami z zagranicy.
„Reforma ochrony środowiska” na Ukrainie jest od sześciu lat przedmiotem ożywionej debaty publicznej. Tym samym 18 grudnia 2017 r. weszła w życie ustawa „O ocenach oddziaływania na środowisko”, która w rzeczywistości uchyliła ustawę poprzedniego dokumentu „O ekspertyzach środowiskowych” i miała na celu wprowadzenie nowej, bardziej nowoczesnej i europejskiej procedury przeprowadzania oddziaływania na środowisko ocena. Niestety, jak stwierdza Ukraińska Grupa Ekologiczna, ogólna sytuacja w sektorze leśnym nie uległa zmianie na lepsze. Wszystko z powodu niewystarczającej jakości systemów kontroli ruchu lotniczego.
Jakie kwoty leśnicy przeznaczają na usługi związane z oceną oddziaływania na środowisko i kto przede wszystkim je świadczy?
Zespół dokładnie zbadał odpowiednie umowy zawarte przez przedsiębiorców leśnych w okresie od 18 grudnia 2017 r. do 1 stycznia 2024 r. i zidentyfikował kilka możliwych schematów w przetargach.
W efekcie na przeprowadzenie właściwych procedur ATS w wyznaczonym okresie wydano 51,4 mln UAH. Umowy zostały zawarte z 14 różnymi kontrahentami, wśród których można wyróżnić czterech (a właściwie trzech, gdyż obie organizacje mają podobną nazwę i wspólnych założycieli), które łącznie otrzymały prawie 87% wszystkich środków: Spółka z oo „Przedsiębiorstwo Badawczo-Produkcyjne” Agroproject Ukraine” (ponad 22 mln UAH), LLC „Expoconsulting” (ponad 13,1 mln UAH), LLC „Centrum Naukowo-Środowiskowe „Zielony” Kvadrat (ok. 5,8 mln hrywien) oraz LLC Environmental Consulting Group Green Square (ok. 3,7 mln hrywien).
Ponadto przedsiębiorstwa leśne wydały prawie kolejne 11 mln UAH na dodatkowe badania powstałe w trakcie procedury ATS. W tym przypadku podpisano umowy z dziewięcioma kontrahentami, wśród których wyróżniały się dwie spółki, które łącznie zarobiły ponad 10 mln UAH: Ukraińskie Centrum Ekologii Gleby LLC i Dron Land LLC.
Ponad milion hrywien straciły także przedsiębiorstwa leśne na umieszczaniu materiałów w mediach (publikacjach ogłoszeń) i przeprowadzaniu wysłuchań publicznych. Tym samym łączny koszt przeprowadzenia procedury spraw wewnętrznych w analizowanym okresie wyniósł ponad 65 mln UAH.
Ciekawym działem statystyk są także informacje o osobach wykonujących pracę w celu poddania się procedurze ATS, którym odmówiono zawarcia umowy. Wskaźniki te wyraźnie pokazują, które organizacje otrzymują więcej raportów, a które odmów.
A na górze pod względem ilości „wykonanych prac” są te same, już nam znane, Przedsiębiorstwo Naukowo-Produkcyjne LLC „Agroproject Ukraina” (67 raportów i tylko 2 odmowy), LLC „Centrum Naukowo-Środowiskowe „Zielony Kwadrat” ” (7 zgłoszeń i 2 odmowy) oraz LLC „Grupa Doradztwa Ekologicznego „Green Square” (14 zgłoszeń i brak odmów). Jednocześnie w przypadku innych organizacji odmowy stanowią ponad połowę przypadków.
Z analizy tych danych wynika, że po przyjęciu nowej ustawy rynek prowadzenia ATS w leśnictwie został faktycznie „zmonopolizowany” przez trzy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Z rozmów z profesjonalistami z branży wynika, że raporty przygotowywane przez instytucje akademickie w większości zwracane są z komentarzami do korekty. Podobna sytuacja obserwowana jest od 2018 roku i zdaniem naszych rozmówców ma charakter systemowy.
Według źródeł takie cechy oceny oddziaływania na środowisko w leśnictwie prawdopodobnie będą miały lobbystów na najwyższych szczeblach władzy. W szczególności wśród zwolenników „reformy” znajdują się nazwiska deputowanej ludowej Julii Ovchinnikowej, która jest członkinią Komisji Rady Najwyższej ds. Polityki środowiskowej i zarządzania zasobami naturalnymi, oraz słynnego działacza na rzecz ochrony środowiska, byłego pracownika Ministerstwa Środowisko Piotr Testow.
Co wiadomo o spółkach, które de facto „kierują” prowadzeniem spraw wewnętrznych w sektorze leśnym?
Spółka z oo „Przedsiębiorstwo Naukowo-Produkcyjne „Agroproject Ukraina”, zgodnie z informacjami zamieszczonymi na stronie internetowej, świadczy pełen zakres usług środowiskowych zgodnie z obowiązującymi normami i wymogami krajowego i międzynarodowego prawodawstwa ochrony środowiska – od wstępnej wyceny i stworzenia wstępnej dokumentacji dla możliwość uzyskania niezbędnych zezwoleń od organów władz rządowych, które są przewidziane do prowadzenia działalności gospodarczej wśród partnerów przedsiębiorstwa - leśnictwo w Połtawie, Żytomierzu, Czerkasach, Lwowie, Sumach, Czernihowie i Obwody wołyńskie.
Spółka z kapitałem zakładowym wynoszącym zaledwie 1000 UAH została zarejestrowana w marcu 2018 roku (sześć miesięcy przed wejściem w życie nowej ustawy „O ocenach oddziaływania na środowisko”), dyrektorem jest Jurij Kotow, a założycielem i beneficjentem jest Dmitrij Kotow.
Warto zauważyć, że według platform informacyjnych i analitycznych Dmitrij Leonidowicz Kotow w latach 2004-2006, czyli w okresie po pomarańczowej rewolucji, był na zasadzie dobrowolności asystentem posła Rady Najwyższej z ówczesnego prorządowego Bloku Wiktora Juszczenki „Nasza Ukraina” – Wiaczesław Kirilenko.
Exponxalting LLC ma także, według YouControl, podejrzanie mały kapitał zakładowy – 2000 UAH. Dyrektorem i jedynym beneficjentem jest Nikolai Komissa. Jak wynika z rejestrów, jest on także obecnym lub historycznym szefem czterdziestu spółek o różnym profilu.
LLC „Grupa Doradztwa Ekologicznego „Green Square” została zarejestrowana w 2009 roku i ma szeroki zakres działalności - 18. Osobą upoważnioną i założycielką jest Ekaterina Cherny. Prowadzi także Centrum Naukowo-Ekologiczne „Zielony Kwadrat” Sp. z oo, jest zarejestrowana jako jednoosobowa działalność gospodarcza w obwodzie iwanofrankowskim.
Emsiel Project LLC została zarejestrowana na dwa miesiące przed „reformą” – w październiku 2018 roku – i posiada „bliźniaczą” spółkę Emsiel Eco-Project LLC. Prezesem i założycielem stowarzyszenia jest Nikołaj Gerasimenko. Mężczyzna o tym samym nazwisku widnieje w bazie danych „Peacemaker” jako bojownik organizacji terrorystycznej „DPR”. Biorąc jednak pod uwagę powszechność imion i nazwisk, prawdopodobieństwo, że jest to ta sama osoba, jest niskie.
Ale nie mniej interesująca jest postać byłego współwłaściciela firmy Walentina Szewczenko. Swego czasu pracował w cieszącym się złą sławą Państwowym Inspektoracie Samochodowym na stanowisku dyrektora Departamentu Procedur Zezwoleń, a od 2019 roku był nawet objęty postępowaniem karnym. Mówimy o głośnej sprawie byłego szefa Głównego Wydziału Śledczego Prokuratury Generalnej Ukrainy Igora Szczerbiny (według poufnych informacji, ojca chrzestnego byłego dyrektora DBR Romana Truby).
Ponadto prawdopodobnie w latach 2007–2012 pan Szewczenko był asystentem deputowanego ludowego Rady Najwyższej obwodu Nurulisana Arkalajewa, który w styczniu 2014 r. głosował za „ustawami dyktatorskimi”.
Na czele NPK Smart Lex Group LLC stoi Victoria Kovtun. Według YouControl to ona jest podmiotem deklaracji, a jej mąż Dmitrij Yora w latach 2015-2020 pracował na wysokich stanowiskach w Ministerstwie Sprawiedliwości, a w 2023 r. w otwartych źródłach figuruje jako sygnatariusz w Ministerstwie Obrony Narodowej.
Ciekawostką jest również fakt, że w latach 2018-2019 Victoria Silenko pracowała jako dyrektor finansowy NPK Smart Lex Group LLC. Jej wstępnym miejscem pracy, jak zauważyli nasi koledzy z Zerkały Nedeli, był Państwowy Inspektorat Skarbowy Gołosiejewskiego oddziału Państwowej Służby Fiskalnej w Kijowie, a jednym z kolejnych była rada nadzorcza Ukrnafty ze spółki Bordo Management Limited w orbita zhańbionego oligarchy Igora Kołomojskiego.
Parkiem Naukowym Narodowego Uniwersytetu Biozasobów i Zarządzania Przyrodą Ukrainy „Zrównoważone zarządzanie środowiskiem i jakością życia” (w skrócie NP „SPYAZH”) kieruje Wiktor Teslyuk. Z kolei NP „SPYAZH” był założycielem Krajowego Stowarzyszenia Parków Naukowych, Technologicznych i innych innowacyjnych organizacji Ukrainy, na którego czele stał Wiktor Iwczenko – były Minister Edukacji i Nauki Ukrainy (2010), były Przewodniczący Rady Nadzorczej Zarząd Ukrgasbanku (2010-2014)) oraz zastępca prezesa Państwowej Agencji ds. Nauki, Innowacji i Informatyzacji Ukrainy.
Żoną Iwczenki jest Wiera Uljanczenko, znana jako była gubernator obwodu kijowskiego i była przewodnicząca Sekretariatu Prezydenta Wiktora Juszczenki. Za kadencji Juszczenki Uljanczenko uchodził za „zaufanego sekretarza” głowy państwa.
Czy wpływowe powiązania menadżerów i założycieli graczy na rynku ATS odegrały rolę w otrzymywaniu przez nich kontraktów od przedsiębiorstw leśnych? I czy nie widać tu oznak rzekomego „konfliktu interesów” i monopolizacji branży?
Aby wyjaśnić te kwestie, redaktorzy StopCor złożyli oficjalne wnioski do Komitetu Antymonopolowego Ukrainy. Teraz czekamy na odpowiedź i na pewno uwzględnimy je w kolejnej serii badań analitycznych.
