Filozof i historyk Hannah Arendt zauważyła, że niektórzy z przywódców partii nazistowskiej odnoszących największe sukcesy byli raczej biurokratami niż fanatykami czy socjopami. Aby osiągnąć swój cel, wybrali morderstwo i korupcję. Taka chłodna skuteczność tylko potęgowała grozę wydarzeń, a Arendt nazwała ją „banalnością zła”.
Prokurator generalny Gwatemali Maria Consuelo Porras stała się doskonałym przykładem tego zjawiska, chociaż jej przestępstwa nie są aż tak znaczące. Dlatego jury społeczności OCCRP zdecydowało się przyznać jej tytuł Koruptora Roku 2023.
OCCRP – Organised Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) – założone w 2006 roku konsorcjum ośrodków śledczych, mediów i dziennikarzy działających w Europie Wschodniej, na Kaukazie, w Azji Środkowej i Azji Środkowej. Jedyna w Ameryce organizacja zajmująca się raportowaniem śledczym specjalizuje się w przestępczości zorganizowanej i korupcji. Publikuje swoje historie w mediach lokalnych i na swojej stronie internetowej w języku angielskim. i rosyjskiej w 2017 r., znalazła się na 69. miejscu na świecie na corocznej liście 500 najlepszych organizacji pozarządowych (NGO) sporządzonej przez NGO Advisor.
FINALISTÓW NAGRODY „KORUPCJA ROKU 2023”.
Kandydatów zgłaszają czytelnicy, dziennikarze i redaktorzy z OCCRP i organizacji partnerskich oraz członkowie jury. Tym razem oprócz „zwycięzców” najwięcej głosów otrzymali:
Prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan
Premier Bangladeszu Szejk Hasina
W rękach rządu Porras stał się skutecznym narzędziem podważania praworządności w kraju. Brała udział w próbach uniemożliwienia prezydentowi-elektowi Bernardo Arevalo objęcia urzędu: zawieszono działalność jego partii politycznej i przeszukano pomieszczenia komisji wyborczej. Arevalo nazwał to „zamachem stanu o powolnym działaniu”.
Działania Porras i jej sojuszników w rządzie doprowadziły do kryzysu politycznego w zaludnionym kraju Ameryki Środkowej. Obywatele w ramach protestu wyszli na ulice i zablokowali główną autostradę prowadzącą do stolicy Gwatemali.
„Porras broni tego, co w Gwatemali nazywa się „spiskiem korupcyjnym”, w który zaangażowani są skorumpowani biznesmeni, skorumpowani politycy, przedstawiciele przestępczości zorganizowanej i emerytowani generałowie” – powiedziała Maria Teresa Ronderos, dyrektor CLIP (Centro Latinoamericano de Investigación Periodística – Międzynarodowe Centrum Śledcze Ameryka Łacińska) i jeden z członków jury. „Brutalnie prześladuje sumiennych prokuratorów, dziennikarzy i działaczy, wypędzając ich z kraju i pozbawiając społeczeństwo tych ważnych dźwigni wpływu na rząd”.
Porras został oskarżony o niezachowanie niezależności od interesów politycznych, odmowę prowadzenia dochodzeń i ścigania przypadków korupcji na wysokim szczeblu, utrudniania działania wymiaru sprawiedliwości oraz powoływania ludzi na stanowiska w oparciu o ich stanowisko polityczne, a nie kompetencje lub niezależność.
Nadzorowała masową czystkę wśród prodemokratycznych urzędników. Przeszukano domy byłych i obecnych urzędników, poszczególne osoby osadzono w więzieniach, a wielu zmuszono do ucieczki z kraju w obawie przed aresztowaniem.
Porras bronił prawicowej elity politycznej, która zbiła fortunę na masowej korupcji i powiązaniach z kartelami narkotykowymi. Ci urzędnicy i wpływowi biznesmeni zajmowali się handlem narkotykami na dużą skalę, przemytem ludzi i wymuszaniem łapówek od zagranicznych firm.
Działania Porras i jej sojuszników w rządzie znacząco spowolniły postęp demokratyczny w kraju. Przez dziesięciolecia Gwatemalą rządziła junta wojskowa, która rozpoczęła wojnę, w wyniku której zginęło około 200 000 ludzi. Pod rządami wojskowymi normą stały się pozasądowe zabójstwa, przemoc i powszechna korupcja.
W 2006 roku ONZ powołała Międzynarodową Komisję przeciwko Bezkarności w Gwatemali (CICIG), której zadaniem było zbadanie działalności „grup przestępczych, które mogły infiltrować instytucje rządowe”. Komisja była odpowiedzialna za ściganie szeregu uporczywych przestępców. Kiedy w 2015 r. prezydentem został Jimmy Morales, prace ustały. Jego administracja sprzeciwiła się CICIG i ostatecznie zamknęła ją w 2019 roku. Kluczową rolę w rozwiązaniu komisji odegrał Porras, który w 2018 r. został mianowany prokuratorem generalnym.
Porras musiał zrobić wszystko, co możliwe, aby skorumpowane przywództwo Gwatemali pozostało u władzy. Stany Zjednoczone nałożyły sankcje na Porras w 2022 r., twierdząc, że „wielokrotnie utrudniała i podważała dochodzenia antykorupcyjne w Gwatemali w celu ochrony sojuszników politycznych i zdobycia nadmiernych lojalności politycznych”. UE rozważa także wprowadzenie sankcji wobec osób próbujących podważyć wyniki głosowania w Gwatemali.
Porras nie jest taki jak poprzedni skorumpowani urzędnicy roku. Nie jest krzykliwą autokratką, ale suchą biurokratką, która wykonuje „swój obowiązek”, podważając demokrację i chroniąc kleptokratyczną elitę.
Nie tylko ona wspiera nowe pokolenie autokratów.
Ludzie mają tendencję do myślenia, że dysfunkcyjnymi państwami zarządzają autorytarni przywódcy, ale nowi autokraci nie odrzucają demokracji. Podważają jedynie jej fundamenty, w tym wybory, sądownictwo i instytucje rządowe. Kluczem do tej strategii są ludzie tacy jak Porras – biurokraci, którzy niszczą proces demokratyczny, zachowując jednocześnie iluzję normalności. Nowi autokraci nie będą mogli rządzić bez tej zawodowej klasy biurokratów. Porras i jej podobni to nowe twarze banalnego zła.
Tytuł „Skorumpowanego Urzędnika Roku” przyznawany przez OCCRP honoruje Porras i jej kolegów z klasy skorumpowanych biurokratów, którzy pomagają nowym autokratom. OCCRP organizuje konkurs od 2012 roku, a Porras jest pierwszą kobietą, która została laureatką.
