Jak sprawić, by Ukraina wyszła z „cienia” wirtualnych aktywów i stworzyła zasady zarządzania nimi?

W czasach nowożytnych firmy i zwykli obywatele aktywnie korzystają z zasobów wirtualnych, a także zwykłych osiągnięć technologicznych XXI wieku, na przykład Dysku Google czy kopiarki.

Według wiodącej firmy analitycznej Chainalytic , Ukraina zajęła trzecie miejsce ze 146 krajów w światowym indeksie wykorzystania zasobów cyfrowych w 2022 roku. Według nieoficjalnych danych, obroty całego tego rynku wynoszą setki milionów hrywien dziennie.

Pomimo szybkiego rozwoju aktywa wirtualne najczęściej krążą w „szarej” lub wręcz „czarnej” strefie. Według badania Ukraine Economic Outlook od 2016 roku Ukraina straciła 48,8 miliarda dolarów bezpośrednich dochodów osób fizycznych i firm oraz 10,4 miliarda dolarów wpływów podatkowych z powodu braku regulacji dotyczących aktywów kryptograficznych. Część przedsiębiorców, nawet w warunkach wojennych, nie jest zainteresowana legalną pracą i rozwojem ukraińskiej gospodarki.

Sieci prawnie nieuregulowanych giełd kryptowalut nadal działają. Zapewniają operacje typu peer to peer, umożliwiające wycofywanie środków do niekontrolowanego cienia obiegu (m.in. z terytoriów czasowo okupowanych przez Rosję).

W kontekście rosyjskiej inwazji legalizacja środków cyfrowych stała się jeszcze bardziej aktualna – czy warto pamiętać o otrzymywaniu zagranicznych darowizn w kryptowalutach na finansowanie Sił Zbrojnych Ukrainy? Według wicepremiera i ministra transformacji cyfrowej Ukrainy Michaiła Fiodorowa w ciągu ponad trzech tygodni wojny „ukraiński fundusz kryptograficzny zebrał ponad 54 miliony dolarów w aktywach kryptograficznych”.

Używaj na czarno

Oprócz „szarego” wykorzystania zasobów wirtualnych istnieje również „czarne”. Aktywa cyfrowe we współczesnym świecie coraz częściej wykorzystywane są jako sposób potwierdzania praw majątkowych i płatności w działalności przestępczej, w tym w operacjach na rzecz legalizacji i prania pieniędzy. A Ukraina nie jest w tej kwestii wyjątkiem.

Istnieją na przykład fałszywe zasoby internetowe, które przesyłają „brudne” tokeny na konta bankowe kontrolowane przez przestępców. Co więcej, przestępcy coraz częściej wykorzystują sklepy internetowe i komunikatory internetowe do sprzedaży swoich towarów (w szczególności leków) i usług, pobierając środki do wirtualnych portfeli aktywów. Te ostatnie wykorzystywane są do oszukańczych programów „opłat” dla Sił Zbrojnych Ukrainy, a także do ukrywania sprawozdań finansowych, unikania podatków, nielegalnego wycofywania środków za granicę i zakupu nieruchomości z pominięciem sankcji.

W darknecie/darkwebie przestępcy i inne zainteresowane strony faktycznie stworzyły globalny rynek, na którym można kupić dowolny nielegalny produkt lub usługę – od klucza dostępu przez krytyczny system zarządzania przedsiębiorstwem po wojskowe dane osobowe.

Niektóre możliwe schematy przekupstwa ściśle odzwierciedlają kontekst cyfrowy, w którym żyjemy. Wirtualne aktywa to nie tylko pieniądz elektroniczny, ale także prawa do korzystania np. z drogich kont w grach sieciowych (takich jak World of Tanks czy StarCraft). Ogólnie rzecz biorąc, przestępcy mogą otrzymać łapówkę w postaci dowolnego podarunku niematerialnego, którego wykorzystanie zapewnia skorumpowanemu urzędnikowi dobrobyt i stabilność materialną (w istocie nielegalne).

Pod reflektorami

Rzeczywisty chaos w regulacji wirtualnych aktywów jest dla przestępców jak powietrze. Kwestia prawna jest nadal problematyczna. Powiem jaśniej: w tej grze nie ma żadnych zasad.

Pierwszym krokiem do ich ustanowienia była ustawa Ukrainy „O wirtualnych aktywach”, podpisana przez Prezydenta Ukrainy 15 marca 2022 roku. Przypomnę tym, którzy nie śledzili: w dokumencie po raz pierwszy zdefiniowano wirtualne dobro jako dobro niematerialne, które jest przedmiotem praw obywatelskich, ma wartość i wyraża się w postaci zbioru danych w postaci elektronicznej. „Krypto” stało się rzeczą cyfrową (w rozumieniu art. 179-1 Kodeksu cywilnego Ukrainy). Logiczny wniosek sam w sobie nasuwa się taki, że zasób cyfrowy został uznany za rodzaj mienia, w związku z czym może być przedmiotem przestępstwa z art. 209 Kodeksu karnego Ukrainy („Legalizacja (pranie) mienia uzyskanego przez przestępcę oznacza").

Ale w tej dziedzinie, jak mówią, niebo jest granicą. Od końca listopada 2023 r. nie obowiązuje ustawa „O wirtualnych aktywach”. Wejdzie w życie dopiero po przyjęciu ustawy „W sprawie zmian w Ordynacji podatkowej Ukrainy w sprawie specyfiki opodatkowania transakcji aktywami wirtualnymi” oraz szeregu innych dokumentów.

Kolejnym krokiem w rozwoju obrotu aktywami cyfrowymi był projekt ustawy nr 10225-1 o obrocie aktywami wirtualnymi, popierany przez Ministerstwo Rozwoju Cyfrowego, zarejestrowany niedawno, bo 17 listopada. Dokument określa m.in. status prawny tego majątku oraz zapewnia proste warunki podatkowe dla przedsiębiorców prowadzących działalność w danej branży.

Ponieważ w przyszłości wirtualne aktywa otrzymają status prawny, zalegalizowane zostaną także te obszary ich obrotu, które już dziś aktywnie funkcjonują na Ukrainie, ale nie są kontrolowane przez państwo. W szczególności zagraniczne i ukraińskie giełdy kryptowalut będą mogły legalnie działać i płacić podatki. Banki otworzą konta dla firm kryptowalutowych, a Ukraińcy zadeklarują swoje wirtualne dochody.

ARMA: podporządkuj sobie wirtualność

To właśnie w tym kontekście ARiMR, współpracując z organami ścigania i dostawcami usług wirtualnych (giełdami kryptowalut), identyfikuje i wyszukuje tokeny, które mogą zostać przechwycone.

W tym roku Agencja zintensyfikowała współpracę z największymi giełdami świata w zakresie wymiany informacji w postępowaniach karnych na zlecenie organów ścigania. Taka współpraca pozwala ARiMR ustalić fakty dotyczące istnienia majątku cyfrowego i wirtualnego oskarżonych. Od drugiej połowy 2022 r. do połowy listopada 2023 r. specjaliści Agencji zidentyfikowali i poszukiwali wirtualnych aktywów pieniężnych na szacunkową kwotę ponad 8 mln UAH (w przeliczeniu). W tym samym okresie organ wysłał 24 wnioski o wymianę adresów.

Następnym krokiem jest przyjęcie podstawowych ram prawnych dotyczących zarządzania zajętymi aktywami wirtualnymi. Podczas spotkania w ARiMR, które odbyło się 18 października 2023 r., strony zgodziły się na opracowanie ogólnego mechanizmu przekazywania aktywów cyfrowych zarządowi ARiMR. Dokument powinien rozwiązać kwestię zarządzania ryzykiem i zachowania wartości niestabilnych kryptowalut (Bitcoin i inne). Ma to szczególne znaczenie w kontekście mandatu Agencji polegającego na zachowaniu wartości ekonomicznej zajętych aktywów.

Dodam, że uczestnicy tego spotkania zgodzili się na koordynację wspólnych działań w zakresie konfiskaty wirtualnego mienia zablokowanego w krajach UE w ramach mechanizmu sankcji.

Teraz ARiMR i wszystkie inne zainteresowane instytucje szukają odpowiedzi na pytania:

— czy aktywa wirtualne można przekazać w zarządzanie?

— jeśli tak, kto będzie mógł zarządzać takim majątkiem?

— W jaki sposób dokładnie państwo może uzyskiwać dochody z zarządzania aktywami cyfrowymi?

Odpowiadając na te pytania, Agencja będzie mogła zarządzać nie tylko elektronicznymi aktywami/tokenami pieniężnymi, ale także innymi dobrami niematerialnymi (na przykład kontami na Twitchu czy YouTubie, „napompowanymi” postaciami w grach komputerowych czy cyfrowymi nieruchomościami i gruntami). w metaświecie).

Podsumowując, Ukraina pilnie musi dokończyć pisanie reguł gry dla aktywów wirtualnych. Jest to korzystne nie tylko dla budżetu państwa, który będzie uzyskiwał dochody z zarządzania różnymi tokenami i niesklasyfikowanymi aktywami wirtualnymi, ale także dla bezpieczeństwa i międzynarodowego wizerunku kraju. W końcu dlaczego Ukraina nie miałaby stać się pierwszym państwem w Europie, które wdroży europejskie zasady regulacji aktywów wirtualnych MiCA?