Rynek legalnych gier hazardowych na Ukrainie znajduje się w trudnej sytuacji, pod presją ze strony nielegalnych operatorów, w tym operatorów loterii działających poza prawem.
Nasi redaktorzy starali się szczegółowo zbadać problem nielegalnej reklamy loterii w kraju i presji, jaką wywiera ona na legalnych uczestników rynku i budżet państwa.
Problem reklamy nielegalnych loterii
„Ustawa o zmianie niektórych aktów prawnych Ukrainy w celu zwalczania uzależnienia od gier hazardowych (uzależnienia od hazardu) oraz usprawnienia państwowych regulacji działalności związanej z organizacją i prowadzeniem gier hazardowych i loterii”, podpisana przez Prezydenta Ukrainy 3 stycznia 2025 r. , zabrania reklamowania gier hazardowych w telewizji i radiu w godzinach od 6:00 do 23:00, ale atak nielegalnej reklamy loterii w Internecie nie kończy się. Szarzy operatorzy gier hazardowych w dalszym ciągu prowadzą agresywne kampanie marketingowe, wszędzie wypełniając przestrzeń informacyjną swoimi ofertami.
Częstym problemem jest to, że nielegalne loterie nie uzyskują odpowiednich licencji i nie płacą podatków. Zdaniem Ministerstwa Gospodarki uchylanie się od płacenia podatków przez takich przedsiębiorców powoduje znaczne szkody dla państwa. Zdaniem ekspertów, tylko w 2024 r. nielegalne loterie mogłyby uniknąć płacenia podatków w wysokości ponad 3 miliardów hrywien.
Szef Ukraińskiej Rady ds. Hazardu Anton Kuchukhidze uważa, że reklama loterii działających bez oficjalnych licencji stwarza istotne przeszkody w rozwoju legalnego biznesu hazardowego i znacząco szkodzi budżetowi państwa. Według niego nawet przyjęcie ustawy nr 9256-d raczej nie będzie miało znaczącego wpływu na sytuację w najbliższej przyszłości.
Poważnym problemem pozostaje kontynuacja nielegalnej działalności loteryjnej. Operatorzy loterii, którzy ignorują konieczność uzyskania odpowiednich licencji, w zasadzie imitują hazard, nie płacąc żadnych podatków. Ponadto reklamy takich usług aktywnie rozprzestrzeniają się w Internecie, w dalszym ciągu zwodząc graczy” – podkreślił Kuchukhidze.
Jak działają szare reklamy hazardu?
Nielegalna reklama loterii na Ukrainie jest zjawiskiem złożonym i wielopoziomowym, przenikającym wszystkie możliwe kanały informacyjne. Pomimo zakazu reklamowania hazardu w określonych godzinach w telewizji i radiu, szarzy operatorzy aktywnie korzystają z przestrzeni cyfrowej. Korzystają z nowoczesnych narzędzi marketingowych, tworząc wrażenie legalności swoich usług i zapewniając maksymalne dotarcie do odbiorców.
Jedną z głównych metod jest masowe wprowadzanie reklamy kontekstowej. Reklamy te zazwyczaj nie zawierają jawnych oznak hazardu, ale ich hasła, takie jak „sprawdź swoje szczęście” lub „odbierz wygraną teraz”, tworzą iluzję prostoty i dostępności. Kluczowym elementem takich kampanii jest ukrywanie prawdziwego charakteru oferty. Na przykład reklama może prowadzić do witryn, które formalnie nie naruszają prawa, ale prowadzą do nielegalnych platform.
Ponadto operatorzy loterii aktywnie korzystają z technologii retargetingu. Po odwiedzeniu serwisu użytkownik zaczyna otrzymywać spersonalizowane reklamy, które stale przypominają mu o możliwości wygrania. Tworzy to presję psychologiczną i zwiększa prawdopodobieństwo, że dana osoba postawi zakład.
Sieci społecznościowe są także ważnym narzędziem w rękach szarych operatorów. Kanały telegramów, strony na Instagramie i Facebooku są wypełnione reklamami obiecującymi „szybkie wygrane” lub „loterie, w których wygrywają obie strony”. Często takie kanały podszywają się pod społeczności prawne lub platformy informacyjne, ale ich prawdziwym celem jest przyciągnięcie nowych użytkowników do nielegalnych usług. Ponadto wiele kanałów Telegramu jest anonimowych, co utrudnia ich regulację i blokowanie.
Kolejnym potężnym narzędziem jest sponsoring. Nielegalni operatorzy zawierają umowy z organizatorami wydarzeń sportowych, pokazów, a nawet serwisów informacyjnych. W rezultacie nazwy platform pojawiają się w transmisjach lub publikacjach jako „partnerzy wydarzeń”. Takie podejście nie tylko zwiększa świadomość marki, ale stwarza wrażenie jej legalności. Jest to szczególnie widoczne w przestrzeni medialnej, gdzie sekcje sponsorskie wypełnione są „historiami sukcesu”, które podkreślają możliwość wygranej, nawet jeśli nie jest to prawdą.
Należy również zauważyć, że szary hazard aktywnie wykorzystuje luki w przepisach. Na przykład loterie reklamowe z technicznego punktu widzenia nie naruszają prawa, ponieważ nie są uważane za hazard. Taka sytuacja pozwala szarym operatorom legalnie reklamować swoje usługi, pomimo ich nielegalnego charakteru. Co więcej, dzięki zaawansowanej technologii firmy takie szybko dostosowują się do zmian w przepisach, opracowując nowe sposoby dotarcia do odbiorców.
Treść emocjonalna to kolejny kluczowy element kampanii reklamowych. Szarzy operatorzy odwołują się do chęci łatwych wygranych, używając wizerunków szczęśliwych zwycięzców i dużych sum pieniędzy. Taka reklama stwarza iluzję, że bogactwo jest dostępne, co szczególnie dotyka osoby z trudnościami finansowymi. Ignoruje także wymogi ostrzegawcze dotyczące ryzyka uzależnienia od hazardu, które są obowiązkowe dla legalnych podmiotów.
Dlaczego rząd nie usuwa nielegalnych reklam loterii
Pomimo licznych wysiłków państwo nie jest obecnie w stanie rozwiązać problemu nielegalnej reklamy loterii. Główną przyczyną jest słaba kontrola i niewystarczająca skuteczność działań mających na celu zwalczanie nielegalnej działalności. Rynek gier hazardowych w dalszym ciągu znajduje się w stanie niepewności prawnej, co pozwala pozbawionym skrupułów operatorom na obejście ustalonych przepisów.
Brak jasnego systemu kar za łamanie prawa jest kluczowym czynnikiem przyczyniającym się do rozprzestrzeniania się nielegalnej reklamy. Jak zauważył ekspert rynkowy Evgeniy Zelenchuk, „rynek jest przyzwyczajony do pobłażliwości”. Wynika to jasno z faktu, że do niedawna zlikwidowana pod koniec ubiegłego roku Komisja Regulacyjna ds. Hazardu i Loterii (CRAIL) miała uprawnienia do nakładania kar finansowych, tylko kilka razy z nich korzystała. Natomiast kwoty nałożonych kar (w tym 2 mln hrywien) były nieistotne dla firm o dużych obrotach finansowych. Stworzyło to sytuację, w której łamanie prawa stało się bardziej opłacalne niż jego przestrzeganie.
Kolejnym problemem jest niewystarczająca koordynacja pomiędzy organami regulacyjnymi. Uczestnicy nielegalnego rynku umiejętnie wykorzystują luki w przepisach, aby uniknąć odpowiedzialności. Brak właściwej interakcji pomiędzy organami regulacyjnymi (ten sam CRAIL), Policją Państwową i innymi organami pozwolił nielegalnym operatorom na dalsze reklamowanie swojej działalności.
Ponadto obowiązujące przepisy mają szereg niedociągnięć. Na przykład reklama loterii formalnie nie mieści się w definicji reklamy hazardu. Umożliwia to operatorom wykorzystywanie luk prawnych w celu dalszego reklamowania swoich usług bez obawy o kary. Jednocześnie często ignorowane są ograniczenia prawne, takie jak zakaz emisji reklam w telewizji i radiu w godzinach od 6:00 do 23:00. Na przykład bukmacherzy i kasyna online znajdują sposoby na ominięcie tych zakazów, udając partnerów programu lub publikując ukryte materiały reklamowe.
Kolejnym aspektem jest niska skuteczność kontroli nad platformami cyfrowymi, w szczególności kanałami Telegramu. Anonimowość tych kanałów znacznie utrudnia monitorowanie i sankcje. Mimo że prawo reklamowe dotyczy ich również, problematyczne pozostaje zastosowanie przepisów do zasobów anonimowych. Dzięki temu pozbawieni skrupułów operatorzy mogą aktywnie wykorzystywać takie platformy do promowania swoich usług.
Rozwiązanie problemu wymaga radykalnych zmian. Konieczne jest wprowadzenie skutecznych mechanizmów monitorowania i wzmocnienie sankcji, aby nie były one jedynie formalnością, ale realnym narzędziem oddziaływania. Tylko wtedy możemy oczekiwać, że rząd będzie w stanie znacząco ograniczyć rozprzestrzenianie się nielegalnej reklamy loterii.
