Gabinet Ministrów planuje zamrożenie płac minimalnych i emerytur. Rozmówcy rządowi mówią, że przynajmniej w budżecie na 2025 rok nie ma planów rewizji standardów socjalnych. Jednocześnie w Deklaracji Budżetowej czytamy: koszty utrzymania (i od tego zależy emerytura minimalna) oraz płaca minimalna zostaną zamrożone do 2027 roku.
Jednocześnie w przyszłym roku spodziewana jest znacząca dewaluacja hrywny. Cena dolara może wzrosnąć o ponad 10% i osiągnąć 45 UAH/$. Ogólny poziom cen (wskaźnik inflacji) w ciągu najbliższych dwóch lat będzie zbliżał się do 10% rocznie. Dopiero w 2027 r. inflacja wyhamuje do 8%.
Co się stanie z pensjami i emeryturami?
Deklaracja budżetowa zaskoczyła nawet część członków ekipy rządowej. Jest to dokument przyjmowany co kilka lat przez Radę Ministrów, który prognozuje główne makrowskaźniki oraz przedstawia rządowe szacunki dochodów i wydatków państwa. Najbardziej drażliwa wiadomość: rząd proponuje zamrożenie płacy minimalnej i kosztów utrzymania do 2027 roku. Na razie jest to jedynie oficjalne oświadczenie woli. Jeśli jednak sytuacja się nie zmieni, Ukraińców czekają trudne lata.
„To będzie katastrofa” – mówi Ludmiła Czerenko, doktor nauk ekonomicznych, kierownik działu badań nad poziomem życia ludności w Instytucie Demografii i Badań Społecznych, o konsekwencjach takiej decyzji. Faktem jest, że wysokość minimalnej emerytury zależy także od kosztów utrzymania.
W ciągu dwóch lat wielkiej wojny ogólny poziom ubóstwa na Ukrainie wzrósł 1,5–1,7 razy. Ale „głębokie ubóstwo” w tym samym okresie wzrosło ponad 5 razy. Ubóstwo głębokie to sytuacja, w której dochody nie wystarczają na zaspokojenie potrzeb fizjologicznych, czyli człowiek jest zmuszony do niedożywienia. Do tej kategorii zaliczają się także emeryci, którzy żyją z minimalnej emerytury.
„Jest oczywiste, że trwa wojna, ale dochody ludzi nie są czymś, na czym należy krytycznie oszczędzać. Gospodarka zależy także od dochodów ludności... W ciągu zaledwie dwóch lat wielkiej wojny skala biedy wzrosła 1,5-1,7 razy. Ale jeśli weźmiemy pod uwagę głębokie ubóstwo, to jest to odsetek osób, które przeżyją, a ich liczba wzrosła ponad 5-krotnie” – mówi Czerenko.
Dziennikarz rozmawiał z dwoma przedstawicielami rządu. Obaj potwierdzili: w projekcie budżetu na co najmniej 2025 rok nie będzie podwyżki płacy minimalnej i kosztów utrzymania. „Odrębną decyzją rządu podnosimy minimalną emeryturę dla grup wiekowych. Dlatego dla większości emerytura minimalna nadal będzie rosła, ale w stosunku do ogólnego poziomu emerytury minimalnej i płacy minimalnej, niestety, zostaną one zamrożone” – wyjaśnił rząd.
Zauważmy: rzeczywiście na Ukrainie istnieje kilka minimalnych emerytur. Na przykład emeryci w wieku 70–80 lat, którzy mają okres ubezpieczenia wynoszący 35 lat dla mężczyzn i 30 lat dla kobiet, otrzymują emeryturę w wysokości co najmniej 3240 UAH. Ale te „minimalne emerytury” otrzymują tylko ci, którzy przepracowali staż pracy i osiągnęli określony wiek. Pozostali emeryci muszą otrzymywać emeryturę nie niższą niż minimalna emerytura, której wysokość uzależniona jest od poziomu utrzymania osoby, która utraciła zdolność do pracy. Teraz jest to 2361 UAH i liczba ta się nie zmieni.
Jak zmienią się dochody Ukraińców?
Andrey Reva, były minister polityki społecznej, mówi OBOZ.UA: standardy socjalne zostały zamrożone już w 2015 roku i wtedy niezwykle trudno było pokonać spadek dochodów. Reva, komentując tę decyzję rządu, powiedziała: „Nawet Getmantsev wyraził wątpliwości, czy należy to zrobić. W 2015 r. nasze standardy zostały zamrożone na jeden rok. Doprowadziło to do spadku poziomu życia, który w 2016 roku bardzo trudno było naprawić. Można zamrozić standardy społeczne, ale nie zamrozi się inflacji. Ludzie muszą żyć.”
Rzeczywiście szef komisji finansów, polityki podatkowej i celnej Daniil Getmantsev powiedział na swoim kanale w Telegramie, że parlament przedstawi swoje propozycje. Należy zaznaczyć, że rząd opracowuje i przedstawia Radzie projekt budżetu, ale zaakceptować go mogą jedynie parlamentarzyści. Mają także prawo do wprowadzania zmian w projekcie Gabinetu Ministrów.
„Rozumiem logikę Ministerstwa Finansów, ale uważam taki krok za zbyt ostry środek konsolidacji fiskalnej, szczególnie w kontekście przewidywanego przyspieszenia inflacji. W takich warunkach przynajmniej zadanie powrotu migrantów z zagranicy nie wydaje się do końca realne. Ta kwestia na pewno będzie omawiana w parlamencie, przedstawimy nasze oceny i propozycje” – zauważył Getmantsev.
W ciągu czterech lat skumulowana stopa inflacji (od 2024 r. do 2027 r.) wyniesie 35,8%. Jeśli w tym okresie płaca minimalna i emerytura nie ulegną zmianie, dochody najbiedniejszych Ukraińców spadną o jedną trzecią.
Jednocześnie, jak twierdzi Reva, podniesienie płacy minimalnej pozwala zwiększyć dochody budżetu. Pracodawcy podnoszą płacę minimalną, rosną natomiast wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych i z jednolitej składki na ubezpieczenia społeczne.
„Zmiana płacy minimalnej nie tylko zwiększa dochody budżetu, ale także zwiększa koszty przedsiębiorstw państwowych, w których wiele wynagrodzeń jest powiązanych z poziomem minimalnym. Przez pierwsze dwa lata inwazji na pełną skalę płaca minimalna nie uległa żadnym zmianom. Tylko teraz wzrósł on w dwóch etapach” – dodaje Paraschiy.
Co stanie się z kursem dolara?
Od 2025 r. hrywna ulegnie znacznej dewaluacji. Jeśli kurs uwzględniony w budżecie na ten rok wyniesie 40,7 UAH/$, to w przyszłym roku rząd przewidział dewaluację hrywny do 45 UAH/$. Oczekiwana jest dewaluacja na poziomie 10,5%. Natomiast od 2025 do 2026 roku hrywna straci wobec dolara zaledwie 3,3%.
Dewaluacja aż o 10% to szacunki raczej pesymistyczne. W komentarzu dla OBOZ.UA szef działu analityki Concorde Capital Alexander Parashchiy zauważył, że jego zdaniem jest to mało prawdopodobny scenariusz. Ministerstwo Finansów zawsze stara się podawać jak najbardziej pesymistyczne szacunki kursu walutowego, gdyż prowadzi to do wzrostu przychodów. Najczęściej jednak prognozy te nie są realizowane.
„Trzeba zrozumieć, że dla Ministerstwa Finansów tendencja do zawyżania oczekiwanego kursu dolara jest normalna. Ponieważ im wyższy kurs wymiany dolara, tym więcej pobierają podatków” – mówi Paraschiy. Zauważa również, że MFW również wyraził dość pesymistyczne szacunki kursu dolara. Oczekują, że w przyszłym roku wartość hrywny w stosunku do dolara osiągnie poziom 45,8 UAH/$.
Należy zaznaczyć, że deklaracja została opracowana z uwzględnieniem niezmienności wszystkich stawek podatku, z wyjątkiem akcyzy na paliwa i wyroby tytoniowe. Dzieje się tak dlatego, że projekt ustawy o podwyżce podatków nie został jeszcze przyjęty przez rząd. Ponadto, jak podają źródła OBOZ.UA, już w tym miesiącu powinien zostać przyjęty projekt ustawy, którego celem jest podwyżka podatku VAT i podatku dochodowego od osób fizycznych. Zmieni to znacząco sytuację w zakresie dochodów budżetowych.
Rząd nie może opracować jednoznacznych prognoz ze względu na niepewność co do czasu trwania i intensywności działań wojennych. Istnieje zagrożenie blokadą tranzytu drogowego (głównie przez polskich działaczy) ukraińskich towarów rolnych, blokadą ukraińskich portów morskich itp. Deklaracja budżetowa opracowywana jest z uwzględnieniem rekomendacji wierzycieli, przede wszystkim MFW.
„Polityka budżetowa będzie miała na celu zmniejszenie poziomu deficytu budżetu państwa w latach 2025-2027, który został podwyższony w celu zaspokojenia potrzeb finansowych państwa po rozpoczęciu na pełną skalę agresji zbrojnej Federacji Rosyjskiej przeciwko Ukraina” – czytamy w prezentacji rządu. Nawet po zakończeniu wojny na pełną skalę Ukraińców czeka co najmniej kilka trudnych lat. Aby ustabilizować budżet i zmniejszyć zadłużenie, trzeba będzie ponieść wyrzeczenia. Jednakże ważna jest przede wszystkim ochrona najsłabszych kategorii ludności: emerytów i osób pracujących za płacę minimalną. Oszczędności ich kosztem mogą sprawić, że liczba Ukraińców znajdujących się w stanie „głębokiego ubóstwa” osiągnie poziom krytyczny.
