Kolejne wznowienie reformy emerytalnej w 2025 r.: co czeka ukraińskich emerytów

System emerytalny na Ukrainie od wielu lat pozostaje jednym z najpilniejszych problemów społeczno-gospodarczych. Konieczność jej zreformowania wynikają zarówno z trudności finansowych, jak i wyzwań demograficznych. Najnowsze próby zmian w systemie emerytalnym budzą jednak wiele pytań i wątpliwości. 1 lipca 2025 r. na Ukrainie rozpocznie się kolejna reforma emerytalna, której celem będzie wprowadzenie systemu kapitałowego. W artykule przyjrzymy się głównym aspektom reformy, jej wpływowi na emerytów, a także ekspertyzom na temat przyszłości systemu emerytalnego.

Przesłanki wprowadzenia reformy emerytalnej

Wprowadzenie nowej reformy emerytalnej na Ukrainie ma kilka ważnych przesłanek, które powstały w związku z trudną sytuacją demograficzną, gospodarczą i społeczną w kraju:

Spadek liczby ludności. W ostatnich latach na Ukrainie obserwuje się stabilną tendencję do zmniejszania się wskaźnika urodzeń. Od 2013 roku liczba ta spada o około 7% rocznie. Sytuacja stała się szczególnie krytyczna po wojnie na pełną skalę, która rozpoczęła się w 2022 roku. Na koniec 2023 r. wskaźnik urodzeń spadł o jedną trzecią w porównaniu z poziomem przedwojennym. W ubiegłym roku liczba noworodków wyniosła zaledwie 187 tys. – to najmniejszy wynik w całej historii niepodległej Ukrainy. Pod tym względem naród się starzeje, co wywiera znaczną presję na system emerytalny.

Spadek liczby ludności w wieku produkcyjnym. Wraz ze spadkiem liczby ludności automatycznie maleje liczba osób pełnosprawnych. Według Ministerstwa Gospodarki Ukrainy w 2021 roku rynek pracy liczył 11,5 mln osób. Na początku 2024 r. na Ukrainie zarejestrowanych było 10,8 mln pracujących obywateli, którzy płacili składki do wspólnego systemu emerytalnego, a 10,5 mln emerytów i rencistów otrzymywało świadczenia z tego systemu. Ten stosunek 1 do 1 spowodował poważne problemy finansowe systemu emerytalnego. Ponadto wielu Ukraińców, zwłaszcza weterani i personel wojskowy, którzy odnieśli obrażenia w czasie wojny, jest zmuszonych do wcześniejszego przechodzenia na emeryturę ze względu na stan zdrowia. Ma to wpływ na wysokość składek na ubezpieczenia społeczne pobierane przez fundusz emerytalny, gdyż każda osoba wypadająca z rynku pracy zmniejsza bazę finansową systemu solidarnościowego.

Zmniejszone dochody i utrata pracy z powodu wojny. Wojna miała także negatywny wpływ na dochody gospodarstw domowych. Wielu Ukraińców straciło pracę, co z kolei zmniejszyło ich zakres ubezpieczenia i dochody, od których naliczana jest emerytura. Tradycyjny system solidarności nie jest już w stanie udźwignąć tego obciążenia, ponieważ ponad pięć milionów ukraińskich emerytów otrzymuje emerytury poniżej 4 tysięcy hrywien miesięcznie. Aby zapewnić sobie nawet te niskie wpłaty, dostępne składki nie wystarczą, więc państwo zmuszone jest korzystać z innych źródeł dochodów, w tym z podatków.

Duże wydatki socjalne i budżet. Budżet społeczny Ukrainy jest drugim co do wielkości po budżecie obronnym. Zdaniem Minister Polityki Społecznej Oksany Zholnovich należy optymalizować sferę społeczną, ponieważ rośnie liczba osób znajdujących się na granicy ubóstwa lub wymagających szczególnego wsparcia – emerytów, osób niepełnosprawnych, weteranów itp. Dodatkowo wzrost wydatków na programy społeczne ograniczany jest możliwościami budżetu państwa. W takiej sytuacji rząd zmuszony jest szukać alternatywnych sposobów wsparcia emerytów i jednocześnie optymalizować system wydatków socjalnych.

Główne zapisy reformy

Jednym z kluczowych elementów reformy emerytalnej na rok 2025 jest przejście na kapitałowy system emerytalny. Według planów rządu od lipca 2025 roku obywatele Ukrainy będą mogli obowiązkowo odprowadzać składki na indywidualne konta emerytalne. System ten zakłada, że ​​zgromadzone środki zostaną wykorzystane na wypłatę emerytur po kilkudziesięciu latach. Według prognoz skuteczność tego systemu będzie zauważalna dopiero za 20-30 lat, co czyni go rozwiązaniem obiecującym, ale długoterminowym.

Oksana Zholnovich na Global Digital Social Forum (GLOBAL DIGITAL SOCIAL FORUM 2024) zauważyła, że ​​nowy system kapitałowy powinien zapewnić obywatelom po przejściu na emeryturę gwarantowaną ochronę w wysokości 40% wynagrodzenia za pełny okres ubezpieczenia. Liczba ta jest prawie dwukrotnie większa od obecnego poziomu. Państwo zobowiązuje się także do zapewnienia przejrzystości mechanizmu rozliczania emerytur, opartego na stażu ubezpieczeniowym i wysokości składek opłacanych w okresie zatrudnienia.

Nowe mechanizmy rozliczania emerytur

Oprócz wprowadzenia systemu kapitałowego reforma emerytalna przewiduje także wprowadzenie punktowego systemu obliczania emerytury. Jak wyjaśnił premier Denis Shmigal, każdy obywatel będzie otrzymywać punkty na swoje konto w zależności od poziomu swojego wynagrodzenia. Przykładowo, jeśli dana osoba otrzyma wynagrodzenie na poziomie średniej krajowej, otrzyma 10 punktów. Osoby o wyższych zarobkach mogą otrzymać więcej punktów. Co roku punkty te będą zamieniane na świadczenia emerytalne zgodnie z aktualną średnią pensją w kraju.

Portal i program usług społecznych mają potencjał

Oprócz reformy emerytalnej Ministerstwo Polityki Społecznej zapowiedziało także uruchomienie nowego portalu internetowego poświęconego usługom społecznym. Celem portalu jest zapewnienie obywatelom dostępu do szerokiej gamy usług społecznych on-line, w tym opieki, pomocy rzeczowej i usług edukacji włączającej. W przyszłości planowane jest dodanie do portalu ponad 20 rodzajów różnych serwisów społecznościowych.

Kolejną ważną inicjatywą jest program Potencjał, którego celem jest rozwój inicjatyw społecznych i zwiększanie możliwości obywateli.

Wyzwania stojące na drodze reform

Jednym z największych wyzwań nowej reformy emerytalnej jest finansowanie. Według eksperta emerytalnego i dziennikarza Siergieja Korobkina na wdrożenie systemów kapitałowych i punktowych potrzebne są znaczne środki, jednak projekt budżetu na 2025 rok nie zawiera jasnych wskaźników finansowania tych reform. Ponadto trudności finansowe i sytuacja demograficzna stawiają pod znakiem zapytania powodzenie wdrażania finansowanego systemu.

Poważny wpływ na powodzenie wdrażania kapitałowego systemu emerytalnego może mieć także sytuacja gospodarcza w kraju. W szczególności kwestie inflacji i deprecjacji waluty krajowej mogą znacznie obniżyć realną wartość zgromadzonych środków. Ekonomiści ostrzegają, że jeśli inflacja przekroczy przewidywany poziom, oszczędności emerytalne mogą ulec deprecjacji, a obywatele nie otrzymają oczekiwanych świadczeń emerytalnych.

Kolejnym wyzwaniem jest niski poziom zaufania obywateli do instytucji finansowych i państwa jako całości. Biorąc pod uwagę doświadczenia poprzednich lat, kiedy w wyniku kryzysów gospodarczych zniknęły oszczędności emerytalne i oszczędności obywateli, wielu Ukraińców sceptycznie odnosi się do nowych reform. Może to mieć wpływ na aktywność społeczeństwa w zakresie przystępowania do nowego systemu finansowanego.

Ponadto, zdaniem Siergieja Korobkina, skutki wprowadzenia systemu kapitałowego będą odczuwalne dopiero po kilkudziesięciu latach, a w najbliższej przyszłości emeryci nie odczują znaczącej poprawy.

Korobkin wyraził także wątpliwości co do skuteczności takich działań, jak program Potencjał i nowy portal usług społecznych, wskazując, że brak konkretnych danych i jasnej strategii sprawia, że ​​inicjatywy te mają raczej charakter marketingowy niż realne narzędzia pomocy obywatelom.

Reforma emerytalna na Ukrainie w 2025 r. to ambitny krok w kierunku zapewnienia obywatelom godnej starości. Jednak jego powodzenie będzie zależeć od wielu czynników, m.in. od stabilności finansowej państwa, sytuacji gospodarczej i zaufania obywateli do nowych mechanizmów. Choć rząd obiecuje znaczną poprawę w dłuższej perspektywie, ukraińscy emeryci powinni przygotować się na nowe wyzwania i dostosowanie się do zmian w systemie emerytalnym w nadchodzących latach.