Skąd państwo bierze pieniądze podczas wojny?

Wojna trwa. Międzynarodowi przywódcy ogłaszają swoje wsparcie dla Ukrainy na wielkich scenach, ale za zamkniętymi drzwiami toczy się walka o każdy głos za finansowaniem.

Wolumen wsparcia maleje, a ryzyko jego dalszej redukcji z każdym dniem staje się coraz bardziej odczuwalne.

Zatwierdzenie 56. pakietu pomocowego przez Kongres USA opóźniło się o miesiące. Dla Ukrainy sześciomiesięczne oczekiwanie było zbyt kosztowne. Biorąc to pod uwagę oraz wielkość deficytu budżetu państwa Ukrainy, który wynosi ponad 400 miliardów hrywien, rząd będzie musiał podjąć niepopularne kroki. Przyjrzyjmy się bliżej niektórym możliwym źródłom finansowania deficytów budżetowych w czasie wojny.

Szybkie zmiany: trzy prawdopodobne źródła wypełnienia budżetu państwa

• Emisja jednostek monetarnych. Możliwość wydawania lub drukowania jednostek walutowych może wydawać się atrakcyjna ze względu na szybkość i dostępność. Jednak takie podejście nieuchronnie doprowadzi do dewaluacji waluty krajowej i deprecjacji dochodów obywateli i przedsiębiorstw. Ukraina w 2023 roku zrezygnowała z tej metody, zdając sobie sprawę z jej negatywnych konsekwencji.
• Wzrost podatków. Zwiększenie obciążeń podatkowych może być rozwiązaniem tymczasowym zapewniającym budżetowi dodatkowe środki. W perspektywie krótkoterminowej takie podejście pomoże zapewnić wypełnienie budżetu. Jednocześnie trzeba pamiętać, że niesie to za sobą ryzyko powiększenia szarej strefy gospodarki, a także negatywnie wpływa na warunki prowadzenia działalności gospodarczej.
• Krajowe pożyczki rządowe. Jednym ze sposobów dodatkowego finansowania jest sięgnięcie po pożyczki wewnętrzne rządowe. Ukraina wykorzystuje obecnie tę metodę w ograniczonym zakresie, stanowiącym około 4% całkowitych potrzeb kraju. Wskazuje to na potencjał rozszerzenia tego źródła finansowania. Ważne jest zapewnienie przejrzystości i efektywnego wykorzystania tych zasobów.

Co może pomóc na dłuższą metę?

W średnim i długim okresie deficyt budżetu państwa powinien być finansowany poprzez wzrost dochodów (poprzez tworzenie nowych przedsiębiorstw i nowych miejsc pracy) oraz redukcję szarej strefy gospodarki. Ministerstwo Gospodarki Ukrainy uruchomiło różne programy wsparcia biznesu, które pomagają zwiększyć aktywność przedsiębiorczą. Jednocześnie wielkość schematów unikania i uchylania się od płacenia podatków, według szacunków Instytutu Przemian Społeczno-Gospodarczych, wynosi około 460-700 miliardów hrywien rocznie. Wykorzystanie tej szansy wymaga prawdziwej reformy systemu administracji skarbowej, przejrzystej pracy celnej i walki z korupcją.

Ponadto dochody z zamrożonych aktywów kraju agresora i same aktywa powinny być także źródłem finansowania deficytu budżetu państwa Ukrainy. Jednak w tym przypadku zdani jesteśmy na decyzje partnerów międzynarodowych.

Ukraiński rząd planuje reformę systemu podatkowego, obejmującą podwyższenie akcyzy oraz obciążeń podatkowych niektórych towarów, takich jak paliwa, alkohol i tytoń. Działania te mają na celu zwiększenie dochodów budżetowych i zapewnienie stabilności finansowej w warunkach wojennych. Plan ewentualnych zmian określa Strategia dochodów państwa do 2030 roku, zatwierdzona przez Radę Ministrów 27 grudnia 2023 roku.

Szkolenie wojskowe dla przedsiębiorców indywidualnych: być albo nie być?

Nie można wykluczyć możliwości wprowadzenia podatku wojskowego dla przedsiębiorców indywidualnych. Obecnie podatek wojskowy wynosi 1,5%. Indywidualni przedsiębiorcy jej nie płacą. Jednocześnie rząd pracuje nad projektem ustawy mającej na celu wprowadzenie obowiązku płacenia służby wojskowej przez pojedynczych podatników. Choć taka innowacja w stosunku do przedsiębiorców prywatnych (PE) stoi w sprzeczności z samą koncepcją uproszczonego systemu podatkowego, który przewiduje minimalne podatki i sprawozdawczość, to w stanie wojennym jest to potencjalny scenariusz rozwoju wydarzeń.

Reforma uproszczonego systemu podatkowego to delikatna kwestia. Mikro i małe przedsiębiorstwa są podstawą przedsiębiorczości i stabilności gospodarczej kraju. Na Ukrainie zarejestrowanych jest ponad 2 miliony indywidualnych przedsiębiorców. Tylko w ciągu ostatnich 12 miesięcy – od 1 lutego 2023 r. do 1 lutego 2024 r. Ukraińcy utworzyli w ciągu ostatniej dekady rekordową liczbę indywidualnych przedsiębiorców – około 315 tys.

System opodatkowania przedsiębiorców indywidualnych jest prosty i zrozumiały. Przedsiębiorcy indywidualni płacą podatek jednolity, jednolity podatek od swoich dochodów (w okresie stanu wojennego i 12 miesięcy po jego zakończeniu płacenie jednolitego podatku jest dobrowolne, pod warunkiem, że w przypadku niepłacenia staż pracy za ten okres nie zostanie naliczony ) i VAT, jeśli pojedynczy podatnik podlega ogólnemu systemowi podatkowemu.

Jednocześnie pojawia się problem wykorzystywania tego statusu przez duże firmy do optymalizacji podatkowej. I w tym kierunku rząd określił kroki, takie jak zreformowanie stosowania uproszczonego systemu podatkowego poprzez wyłączenie osób prawnych, wprowadzenie zabezpieczeń ograniczających nadużycia, podniesienie progu rejestracji VAT oraz podniesienie efektywnych stawek podatkowych do poziomu reżimu ogólnego.

Rozwiązanie problemu deficytu budżetowego i usprawnienie systemu podatkowego wymaga decyzji strategicznych. Opcje te, takie jak emisja waluty, podnoszenie podatków i zaciąganie pożyczek przez rządy wewnętrzne, szybko przynoszą korzyści, ale mają potencjalne wady, w tym dewaluację waluty i wzrost szarego sektora gospodarki.