Najbogatszy motocyklista Ukrainy i ojciec „sługi ludu” nie chce oddać prokuraturze złota wartego miliard dolarów. Jak zakończy się zainicjowana przez władze wielka ekspedycja geologiczna i jaki jest jej cel ATB?
Założyciel największej sieci supermarketów na Ukrainie Giennadij Butkiewicz stanął przed nieoczekiwanymi problemami. Depozytami, w które zaangażowani są jego młodsi partnerzy, zainteresowała się prokuratura. Cena może osiągnąć miliard dolarów.
Co się dzieje? Założyciel miejskiego klubu motocyklowego w Charkowie Wojownicy uliczni Aleksander Nastenko i jego partner Witalij Jakimenko, ojciec zastępcy ludowego Sługi Narodu, szef podkomisji ds. ochrony i optymalnego wykorzystania zasobów mineralnych Paweł Jakimenko, mają od lat gromadzi złoża pierwiastków ziem rzadkich na Ukrainie.
Większość z nich przeszła później pod kontrolę współwłaściciela sieci ATB, multimilionera Giennadija Butkiewicza. A pozostający pod kontrolą mieszkańcy Charkowa zainteresowali się prokuraturą, która obecnie stara się zwrócić ich państwu. Najbardziej atrakcyjnym z nich jest złoże złota Klintsovskoe w obwodzie kirowogradzkim, którego zasoby szacuje się na prawie 1,1 miliarda dolarów (potwierdzone i przewidywane zasoby wynoszą około 17 ton).
Prokuratura rozpoczęła procesy w kilku sądach jednocześnie. Wszystkie procesy dotyczą pozwoleń na użytkowanie podłoża. Prokuratura chce je unieważnić. 12 stycznia Obwodowy Sąd Administracyjny w Kirowogradzie wszczął postępowanie w sprawie skargi Prokuratury Okręgowej w Nowoukrainsku przeciwko Państwowej Służbie Geologii i Podglebia Ukrainy oraz Państwowej Komisji Ukrainy ds. Zasobów Minerałów. Prokuratura postawiła na raz kilka żądań, z których głównym było unieważnienie specjalnego zezwolenia na użytkowanie podłoża nr 6372 z dnia 25 września 2019 r. Otrzymał Taurus Infinity LLC (Kijów), którą Jakimenko i Nastenko kontrolują za pośrednictwem brytyjskiej ukraińskiej spółki krytycznej Minerals. Według Państwowej Służby Geologicznej, dzięki temu zezwoleniu, Taurus Infinity otrzymał prawo do wydobywania rud tantalu na terenie Mostovoe o powierzchni około 52 hektarów, z zasobami czystego tlenku tantalu wynoszącymi 1000 ton. Przy obecnej cenie wynoszącej 150 000 dolarów za tonę jest to potencjalna wygrana w wysokości 150 milionów dolarów.
I ten przypadek nie jest pierwszy. Kilka miesięcy temu, 3 listopada 2023 r., ten sam sąd wszczął podobną sprawę na podstawie pozwu Prokuratury Rejonowej Golovanovsky Obwodu Kirowogradzkiego przeciwko tym samym oskarżonym. Podstawowym wymogiem jest uznanie za nielegalne i unieważnienie specjalnego zezwolenia na użytkowanie podłoża nr 6373. Państwowa Służba Geologii i Podglebia Ukrainy wydała go w dniu 25 września 2019 r. spółce Mine Extraction LLC. Spółka ta jest także własnością ukraińskich minerałów krytycznych. Zezwolenie umożliwia spółce wydobywanie rud chromu w centralnej i południowej części złoża Kapitanskoje z zasobami 680 tys. ton czystego tlenku chromu. Cena emisyjna wynosi około 200 mln dolarów (przy cenie 3000 dolarów za tonę).
Oprócz tych z Kirowogradu na Nastenkę i Jakimenko zaatakowali także prokuratorzy z obwodu donieckiego.
Pod koniec ubiegłego roku do Donieckiego Okręgowego Sądu Administracyjnego wpłynął pozew z Prokuratury Rejonowej Obwodu Donieckiego w Wołnowachy do Państwowej Służby Geologii i Podglebia Ukrainy oraz Państwowej Komisji Ukrainy ds. Zasobów Mineralnych. Wymagane jest „uznanie za nielegalne i unieważnienie specjalnego zezwolenia na użytkowanie podłoża z dnia 20 września 2019 r. nr 6370 wydanego przez RM Minings LLC, rodzaj użytkowania „rudy ziem rzadkich”, nazwa złoża Anadolskoje, położonego 2 -3 km na północny wschód od wsi. Anadol, rejon Wołnowacha, obwód doniecki.” Firma ta, należąca do Nastenki i Jakimenko, przed wojną planowała znaleźć inwestorów do wydobywania metali takich jak cer i lantan, obiecując im zysk netto w wysokości 17,6 mln dolarów rocznie. „Miejscem sprzedaży naszych produktów handlowych jest port Mariupol. Odległość między złożem Anadol a portem w Mariupolu wynosi 47 km” – wskazała spółka. Jednak w 2022 roku terytorium to zostało zajęte, więc projekt ten zostaje zamrożony na czas nieokreślony.
Oprócz tych firm, jak podaje agencja informacyjna Nadra.Info, podobne problemy z Prokuraturą miało kilkudziesięciu kolejnych koncesjonariuszy w całym kraju. Zezwolenia na lata 2016-2020 otrzymali bez przetargów, na podstawie wyników badań własnych zasobów kopalin na własny koszt. Zdaniem prokuratorów Państwowa Komisja Ukrainy ds. Zasobów Mineralnych nie miała nawet prawa uwzględnić materiałów oceny geologiczno-ekonomicznej przedstawionych przez te firmy, które nie były użytkownikami podłoża. I tę logikę, zdaniem Prokuratury, w zeszłym roku kilkakrotnie potwierdził Sąd Najwyższy Ukrainy.
Ale jak zawsze w sprawach, w których Prokuratura Generalna twierdzi, że skutecznie zabezpieczyła interesy państwa, nie brakuje niuansów. Wszystkie powyższe orzeczenia Sądu Najwyższego Ukrainy zostały wydane w sprawach sądowych rozpoczętych w latach 2018-2019, a perspektywy powodzenia w bieżących sprawach są nieco wątpliwe. Wskazuje na to w szczególności przebieg sprawy „Prokuratura przeciwko LLC Lira Mine Minerals” (również kontrolowanej przez Nastenkę i Yakimenko), która toczy się w Sądzie Najwyższym od listopada 2023 roku. W tej sprawie prokuratura dwukrotnie próbowała unieważnić protokół w sprawie zatwierdzenia rezerw bilansowych złota na złożu Klintsevskoe, czego dokonała Lira Mine Minerals LLC w 2019 r. I już dwukrotnie przegrała w sądach - w sierpniu i październiku 2023.
Okazało się, że Prokuratura otrzymała informację z Państwowych Zasobów Geologicznych i Mineralnych w sprawie podstaw udzielenia zezwolenia Lira Mine Minerals LLC już we wrześniu 2021 roku. I właśnie z tego korzystali prawnicy firmy. „Szef Prokuratury Rejonowej w Kropywnickim, mając od 2021 r. informację o otrzymaniu specjalnego zezwolenia przez Lira Mine Minerals LLC…, nie został pozbawiony możliwości składania stosownych wniosków do organów rządowych… wcześniej niż 4 lata po otrzymaniu przez Lira Mine Minerals LLC specjalnego zezwolenia na użytkowanie podłoża” – do takiego wniosku doszedł Trzeci Apelacyjny Sąd Administracyjny, który oddalił Prokuraturę ze względu na upływ terminu do wniesienia pozwu. Całkiem możliwe, że ta okoliczność doprowadzi do tego, że Sąd Najwyższy w „złotej” sprawie stanie po stronie licencjobiorcy, a inni przeciwnicy Prokuratury wykorzystają to.
I tu zaczyna się zabawa. Jeśli tak się stanie, to prawdopodobnie Lira Mine Minerals i inne struktury wejdą na orbitę Butkiewicza, który jeszcze w 2015 roku utworzył spółkę BGV Group Management, aby inwestować w „metale przyszłości”. Oznacza to, że minerały i metale są wykorzystywane przez najnowocześniejsze firmy technologiczne i gałęzie przemysłu.
Najbardziej znanym projektem Butkiewicza, w którym Nastienko i Jakimenko są partnerami mniejszościowymi (po około 8%), jest Atomic Energy Systems of Ukraine LLC. W 2018 roku spółka ta otrzymała, bez przetargów, zezwolenia na eksploatację rud uranu w czterech obszarach w obwodach Nikołajew (Safonowska, Michajłowska) i Dniepropietrowsk (Surskaja, Nowogurowska), zobowiązując Państwowego Geonadra do ich wydania na drodze sądowej. Doprowadziło to do wielkiego skandalu. W grudniu 2021 roku Sąd Najwyższy Ukrainy uchylił decyzję o wydaniu licencji. A „nuklearny sen” Butkiewicza nigdy się nie spełnił. Choć na własnej stronie internetowej NPP nadal marzy o „stworzeniu na Ukrainie wysoce wydajnego i przyjaznego dla środowiska zakładu przetwarzania uranu”. Jednak Butkiewicz ma jeszcze kilkanaście licencji. Od ropy i gazu (osiem koncesji na poszukiwanie i wydobycie gazu ziemnego i ropy naftowej w obwodach charkowskim, połtawskim i odeskim) po rudy berylu (pole Perzhanskoye), cyrkonu (pole Yastrebetsky) i rud tytanowo-apatytowych (pole Yurovskoye), zlokalizowane w Obwód żytomierski. A jeden z biznesów nawet już działa. W 2022 roku w obwodzie żytomierskim spółka Granite Quarry LLC (Butkiewicz ma 83,2%, Nastenko i Jakimenko po 8,4%) rozpoczęła zagospodarowanie złoża Żerewskiego. Otworzyła także fabrykę kruszonego kamienia za 22 miliony dolarów o rocznej zdolności przerobowej ponad 1,5 miliona ton górotworu.
Butkiewicz jest osobą znaną. W tym sezonie jego klub piłkarski „Polesie” wszedł do pierwszej ligi ukraińskiej piłki nożnej. Jego ATB to największa sieć supermarketów w kraju. Dlaczego potrzebuje młodszych partnerów? „Kiedy urzędnicy widzą, że w firmie jest Giennadij Władysławowicz (Butkiewicz), mamy bariery ze wszystkich stron, a gdy ludzie go nie widzą, to nie powodujemy zgagi” – tak Nastenko wyjaśniła w rozmowie z Ekonomiczeską. Prawda w 2020 r. Powody odroczenia wejścia Butkiewicza do nowo utworzonych spółek. To znaczy po otrzymaniu licencji i rozliczeniu roszczeń. Nastienko dodał, że projekty te nie miały na celu wykorzystania środków finansowych Butkiewicza, który regularnie znajduje się na liście najbogatszych Ukraińców magazynu „Forbes” z kilkusetmilionowym kapitałem. Planujemy wejście na rynek globalny i przyciągnięcie inwestycji zagranicznych. W tym celu planujemy otworzyć spółkę w Kanadzie. Tam będzie należeć do kategorii Junior i będzie prowadzić wysokiej jakości eksplorację swojego licencjonowanego terytorium, chronić rezerwy i oferować metodę rozwoju technologii. Na tym etapie nasza firma może zainteresować jakąś dużą firmę” – powiedział Nastenko.
Jednak wybuch wojny na pełną skalę niemal całkowicie pokrzyżował te plany. „Rozumiemy, że szczerze mówiąc, dziś mamy praktycznie zerowy apetyt na prywatne inwestycje komercyjne na Ukrainie. Główną rzeczą, która nas powstrzymuje, jest niepewność i ryzyko militarne” – przyznał w ubiegły czwartek w Davos Rostislav Shurma, zastępca szefa Kancelarii Prezydenta. Dopóki sytuacja się nie zmieni, Butkiewicz i jego młodsi partnerzy mogą oczyścić swój majątek jedynie z roszczeń władz. Należy się jednak spodziewać boomu inwestycyjnego po zwycięstwie Ukrainy.
