Firma finansowa PayPal, założona przez pochodzącego z Kijowa Maxa Levchina, rozpoczęła pełną działalność na Ukrainie 17 marca 2022 roku. Tym samym firma zdecydowała się wesprzeć Ukraińców, którzy z jednej strony uciekali przed wojną na pełną skalę, a z drugiej zbierali datki na zakup wszystkiego, co było im potrzebne na front.
Firma finansowa PayPal, założona przez pochodzącego z Kijowa Maxa Levchina, rozpoczęła pełną działalność na Ukrainie 17 marca 2022 roku. Tym samym firma zdecydowała się wesprzeć Ukraińców, którzy z jednej strony uciekali przed wojną na pełną skalę, a z drugiej zbierali datki na zakup wszystkiego, co było im potrzebne na front.
Wcześniej usługa na Ukrainie była dostępna w trybie tylko wysyłania. Tryb ten pozwala na założenie konta, doładowanie go kartą bankową oraz płacenie w sklepach internetowych. Jednak otrzymywanie lub przesyłanie pieniędzy nie jest. Największą wartością serwisu, który działa na ponad 200 rynkach na całym świecie i ma ponad 426 milionów klientów, są natychmiastowe przelewy pomiędzy użytkownikami.
Wiele osób uważa dzień pełnego uruchomienia PayPal na Ukrainie za historyczny. Przecież zajęło to dziesięciolecia, zmiany w ustawodawstwie krajowym i wysiłki dyplomatyczne.
Jednak ukraińscy użytkownicy PayPal, zarówno przed, jak i po pełnym uruchomieniu, w dalszym ciągu borykają się z częstym problemem - blokowaniem kont i zamrażaniem pieniędzy. Ponadto PayPal nie wysyła żadnych powiadomień ani ostrzeżeń.
Najbardziej cierpią na tym wolontariusze, personel wojskowy otwierający zbiórki na konta osobiste oraz producenci dronów. I nie jest to awaria techniczna, ale celowa polityka firmy, co jest dość niejasno opisane w regulaminie korzystania z usługi.
Tym samym w lipcu 2024 r. polski organ antymonopolowy (UOKiK) nałożył na PayPal Europe karę w wysokości 27,3 mln dolarów za to, że firma nie określiła w umowach z użytkownikami jednoznacznie warunków, na jakich może zostać ukarana karą.
„Postanowienia PayPal są ogólne, niejednoznaczne i niejasne. Czytając te przepisy Konsument nie jest w stanie przewidzieć, które z jego działań może zostać uznane za zabronione lub jakie mogą zostać na niego nałożone sankcje. Tym samym PayPal ma nieograniczoną możliwość decydowania według własnego uznania, czy użytkownik dopuścił się czynu zabronionego i jaka grozi mu za to kara, jaką może być np. zablokowanie pieniędzy na koncie” – czytamy w stanowisku UOKiK.
W ostatnim czasie w ukraińskim segmencie PayPal doszło do kolejnej fali blokad. Wśród nich znalazł się krajowy producent dronów Wild Hornets.
„Nie jesteśmy jedynymi ukraińskimi zbiórkami, którzy zostali ostatnio zablokowani. To jest oburzające. Wzywamy firmę do ponownego rozważenia swojej polityki i decyzji, aby mieć pewność, że będzie wspierać Ukrainę i nie stanie po stronie najeźdźców terrorystycznych” – czytamy w oświadczeniu Wild Hornets.
PayPal zaprzestał działalności w Rosji w marcu 2022 roku, równolegle z uruchomieniem usługi na Ukrainie. Choć nie będzie możliwości zakładania nowych kont z Federacji Rosyjskiej, firma w dalszym ciągu obsługuje istniejące konta.
Jednak od 7 października 2024 r. PayPal zaczął pobierać od Rosjan roczną prowizję, jeśli konto nie było używane lub uzupełniane w ciągu roku. Prowizja wynosi 3,5 tysiąca rubli. (~35 dolarów). Jeśli użytkownik nie zgadza się na takie warunki, musi wypłacić środki i zamknąć konto, ale jeśli na koncie jest mniej niż wymagana kwota, PayPal spisuje całe saldo.
Takimi działaniami firma zdaje się pokazywać, że jest po właściwej stronie barykady, co jednak nie oznacza, że znikają problemy ukraińskich użytkowników. Innym tego przykładem jest sytuacja z Wild Hornets.
BusinessCensor odkrył, dlaczego PayPal blokuje konta Ukraińców.
Tylko do użytku osobistego
PayPal oferuje kilka rodzajów kont: osobiste, firmowe i charytatywne. Ale dla Ukraińców dostępne są tylko konta osobiste. Firma swoją działalność na Ukrainie nazywa pomocą humanitarną, dlatego od momentu jej uruchomienia w naszym kraju nie było mowy o rachunkach biznesowych.
Jak zauważono na oficjalnej stronie PayPal, użytkownicy z Ukrainy mogą wysyłać i odbierać płatności od znajomych i rodziny. W celu otrzymania zapłaty za towar lub usługę, a także w celu gromadzenia środków, zgodnie z ogólnymi zasadami serwisu, należy korzystać z konta firmowego. Oznacza to, że PayPal może uznać opłaty otwierane przez Ukraińców za konta osobiste za naruszenie i zablokować konta.
Co więcej, zdobycie pieniędzy nawet od przyjaciół i krewnych nie jest takie łatwe.
Znany mi żołnierz, który prosił, aby nie podawać jego nazwiska, powiedział BusinessCensorowi, że znajomy wysłał mu niedawno z Niemiec 2 tysiące euro na zakup samochodu potrzebnego do wykonywania misji bojowych. Ale PayPal zablokował pieniądze bez powiadomienia. Musiałem zwrócić pieniądze i stracić prowizję. Ostatecznie żądaną kwotę przekazano za pośrednictwem kart ukraińskich banków.
„W pewnych okolicznościach, aby chronić PayPal oraz bezpieczeństwo i integralność sieci kupujących i sprzedających korzystających z usług PayPal, firma może podjąć działania na poziomie konta lub na poziomie transakcji. Nasze decyzje dotyczące zatrzymań, limitów i rezerw mogą opierać się na poufnych kryteriach, które są ważne dla naszego zarządzania ryzykiem i ochrony firmy PayPal, naszych klientów i/lub usługodawców. Możemy korzystać z zastrzeżonych modeli ryzyka i oszustw, aby ocenić ryzyko związane z kontem PayPal. Ponadto możemy być ograniczeni przepisami lub władzami rządowymi w zakresie ujawniania niektórych informacji na temat takich decyzji. Nie jesteśmy zobowiązani do ujawniania szczegółów naszych procedur zarządzania ryzykiem ani bezpieczeństwa” – stwierdza umowa z użytkownikiem PayPal.
Nowe, stare problemy
Ukraińcy zaczęli narzekać na blokadę kont i pieniędzy na ich kontach dosłownie, gdy tylko PayPal rozszerzył swoją funkcjonalność na Ukrainie w 2022 roku. Następnie system selektywnie zamrażał środki na rachunkach Ukraińców na okres od 30 do 180 dni. Oznacza to, że przez maksymalnie sześć miesięcy użytkownicy nie mogli przeglądać statusu swojego konta ani wypłacać ani przesyłać pieniędzy komuś innemu.
Kontakt z pomocą techniczną nie przyniósł niczego poza standardową rezygnacją z subskrypcji.
„Ze względów bezpieczeństwa nie ujawniamy szczegółów naruszenia, ponieważ oznaczałoby to obejście naszych środków bezpieczeństwa. Przed podjęciem takiej decyzji przeprowadzamy dokładne dochodzenie, więc jest to ostateczna decyzja, która nie zostanie cofnięta” – PayPal odpowiadał na liczne prośby.
Od tego czasu minęły ponad dwa lata, ale sytuacja się nie zmieniła. Każde konto lub transakcja może zostać zablokowana bez podania przyczyny i powiadomienia ze strony PayPal. Tak właśnie stało się z Wild Hornets, czyli naszym wojskowym przyjacielem, czy setkami innych użytkowników serwisu.
Należy tutaj rozumieć, że PayPal jest globalną instytucją finansową, która między innymi ma obowiązek przestrzegać wszystkich obowiązujących przepisów i regulacji w celu zwalczania prania pieniędzy (AML – Anti-money laundering) i finansowania terroryzmu.
Od 2002 roku PayPal jest własnością firmy eBay z siedzibą w San Jose w Kalifornii. Dlatego przede wszystkim PayPal będzie przestrzegał wymogów amerykańskiego ustawodawstwa i innych przepisów, w szczególności dotyczących AML.
Stany Zjednoczone, które od lat 70. ubiegłego wieku systematycznie zajmują się problemem prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, są de facto międzynarodowym standardem AML, światowym prawodawcą w tym obszarze.
Ukraińcy są przyzwyczajeni do wolności finansowej, która nie mieści się w amerykańskich ideach regulacji i kontroli. Natychmiastowe przelewy pieniężne z karty na kartę lub na numer telefonu (przelewy P2P) są dość powszechne na Ukrainie, ale nie w Europie, a zwłaszcza w USA, gdzie każda operacja jest dokładnie sprawdzana przez odpowiednie struktury i wewnętrzne służby monitorowania finansów.
Dlatego Narodowy Bank Ukrainy wzmocnił w ostatnim czasie pozycję instytucji finansowych, wymagając nawet od niebankowych instytucji finansowych wdrożenia rygorystycznej polityki AML. Mówiąc najprościej, NBU przejmuje pełną kontrolę nad przekazami pieniężnymi Ukraińców, o czym szczegółowo pisaliśmy w tym artykule.
Weryfikacja AML nie ogranicza się do sektora bankowego czy e-portfeli. Muszą to przeprowadzić nawet giełdy kryptowalut. Jednym z głównych kanonów przeciwdziałania praniu pieniędzy jest zasada Know Your Customer (KYC). Oznacza to, że każda usługa finansowa, w tym kryptowalutowa, musi wiedzieć wszystko o swoim kliencie - od imienia i nazwiska, kodu pocztowego i danych paszportowych po oficjalny miesięczny dochód. Wszelkie odchylenia od profilu są gwarantowanym biletem do blokady i późniejszej dodatkowej weryfikacji.
Służby monitoringu finansowego, zarówno za granicą, jak i na Ukrainie, łączy chyba jeden szczegół – trzymają w tajemnicy algorytmy i metody swojej pracy. Co więcej, ciągle się zmieniają, tak że nie da się do nich dostosować.
W rzeczywistości PayPal tak pisze w swojej umowie z użytkownikiem lub w odpowiedziach na skargi użytkowników: „Nie jesteśmy zobowiązani do ujawniania szczegółów naszych procedur zarządzania ryzykiem ani bezpieczeństwa”.
Region wysokiego zagrożenia
Ze względu na fakt, że Ukraina jest w stanie wojny od ponad dziesięciu lat, w tym dwóch na pełną skalę, nasz kraj uznawany jest za region zwiększonego zagrożenia. Największą przeszkodą w pracy międzynarodowych służb finansowych i innych są terytoria okupowane czasowo, zwłaszcza te, które były okupowane przed 24 lutego 2022 roku.
Ci sami przesiedleńcy z Donbasu po rozpoczęciu wojny na pełną skalę mają problemy z dodaniem kart bankowych do portfela Apple Wallet lub portfela Google. Muszą przejść dodatkowe procedury weryfikacyjne, stworzyć odpowiednie wnioski i dostarczyć stosy dokumentów.
Mówiąc najprościej, centrale niektórych firm (zwłaszcza finansowych) nie wiedzą, co zrobić z użytkownikami z tego samego Krymu, który de facto jest zaanektowany przez Rosję od 2014 roku, ale de iure stanowi część uznawanych międzynarodowo granic Ukrainy . Zapewnienie np. Krymowi nieograniczonego dostępu do usług finansowych można uznać za finansowanie terroryzmu, gdyż na terytorium półwyspu zastosowano kiedyś międzynarodowe sankcje.
Amerykańskie i międzynarodowe organy regulacyjne są w tych kwestiach dość rygorystyczne, dlatego żadna firma nie będzie narażona na ryzyko grzywien ani innych kar. Biorąc pod uwagę, że udział rynku ukraińskiego w skali globalnej jest niewielki, co powoduje nieuzasadnione ryzyko.
Uderzającym przykładem jest amerykańska firma crowdfundingowa Buy Me a Coffee, która w naszym kraju stała się alternatywą dla Patreona po skandalu z zablokowaniem konta fundacji „Turn Around Alive” z darowizn w wysokości 250 tys. dolarów oraz zablokowaniem konta blogera i wolontariusza Siergiej Sternenko na początku 2023 r. odmówił w sierpniu 2024 r. świadczenia pełnoprawnej usługi użytkownikom z Ukrainy.
Kup mi kawę po prostu zablokował możliwość wypłaty pieniędzy na karty ukraińskich banków.
„Ponieważ około 20% terytorium Ukrainy objęte jest sankcjami, dokładna weryfikacja i kontrola lokalizacji stała się niezwykle trudna, co stwarza znaczne ryzyko błędów” – wyjaśniło wówczas wsparcie techniczne serwisu, szczerze przepraszając za wszelkie niedogodności.
Oznacza to, że serwisowi łatwiej jest całkowicie odmówić obsługi użytkowników z Ukrainy, niż narazić się na ewentualne sankcje finansowe ze strony amerykańskich, europejskich lub międzynarodowych organów regulacyjnych.
Jak zauważono powyżej, PayPal postrzega swoją działalność na Ukrainie jako pomoc humanitarną. Jak czytamy na oficjalnej stronie firmy, zmiany w usługach i opłatach (w przypadku Ukraińców zniesione zostały opłaty) będą obowiązywać do 31 grudnia 2024 roku. Dalej - według uznania firmy.
Biorąc pod uwagę niepewność sytuacji militarno-politycznej na Ukrainie, BusinessCensor nie zaleca Ukraińcom trzymania znacznych kwot w portfelach PayPal lub innych międzynarodowych usługach finansowych, w tym kryptowalutowych. W końcu można je zablokować w dowolnym momencie bez powiadomienia i wyjaśnień. „Wild Hornets” zdołał wypłacić większość pieniędzy dzień przed blokadą konta. Czyste szczęście.
Wznawiać
Histeria antyukraińska w Stanach Zjednoczonych będzie narastać przynajmniej do wyborów prezydenckich 5 listopada. W konsekwencji, w zależności od tego, kto zasiądzie w Gabinecie Owalnym, kształtowane będą dalsze polityki dotyczące użytkowników niektórych, w szczególności usług finansowych, z Ukrainy.
Nie ma co liczyć na ustępstwa. Stany Zjednoczone przezwyciężyły zakaz dostaw śmiercionośnej broni dopiero w 2018 roku. Szybciej niż przeszkody dla PayPal działającego na Ukrainie. W końcu wojna to wojna, a przepływy pieniężne muszą być pod kontrolą korporacji, których częścią jest PayPal.
