Powstaje złożona sytuacja dotycząca przyznawania odznaczeń państwowych, które mogłyby zaszkodzić bezpieczeństwu narodowemu i umniejszać wyczyny naszej armii. Przez lata pewne osoby postępowały zdradziecko, torując drogę rosyjskiej inwazji. Jest rzeczą skrajnie niedopuszczalną, aby nagradzano ich na równi z prawdziwymi bohaterami, którzy broniąc naszego kraju oddali życie w walkach z okupantem.
Prezydent Ukrainy Władimir Zełenski nie pozbawił nikogo tytułu Bohatera Ukrainy w latach 2022-2023. Wynika to z odpowiedzi Kancelarii Prezydenta na prośbę Ruchu UCZCIWY.
Jednocześnie dekrety prezydenckie w sprawie stosowania sankcji osobistych na okres dziesięciu lat wobec osób fizycznych zawierają odrębną klauzulę, która przewiduje pozbawienie Ukrainy nagród państwowych i innych form nagród.
Przykładowo w załączniku nr 1 do dekretu prezydenckiego z dnia 1 kwietnia 2023 r. opublikowano listę osób ukaranych, wśród których pod nr 194 znajduje się poseł eksregionalny, poseł ludowy 5-8 zwołań oraz były -prezes Motor Sicz PJSC Wiaczesław Bogusław, przebywający w areszcie pod zarzutem współpracy i pomocy państwu-agresorowi.
Na liście rodzajów środków ograniczających wobec Bogusława znajduje się odrębna klauzula dotycząca pozbawienia Ukrainy nagród państwowych i innych form nagród.
Ruch HONEST wielokrotnie pisał, że konflikt prawny, który rozwinął się w związku z odznaczeniami państwowymi, zagraża bezpieczeństwu narodowemu i dewaluuje wyczyny wojska. Zdrajcy, którzy przez lata przygotowywali grunt pod rosyjską inwazję, nie mogą być nagradzani na tym samym poziomie, co bohaterowie, którzy oddali życie w bitwach z okupantem.
Tym samym wiele osób wpisanych do Rejestru Zdrajców nadal posiada odznaczenia państwowe. W szczególności Jurij Bojko ma tytuł Bohatera Ukrainy. Dmitrij Tabachnik został odznaczony Orderem Bohdana Chmielnickiego, Ilya Kiva - Orderem Daniila Galickiego, Mykoły Azarowa, Aleksandra Jefremowa, Wiktora Medwedczuka - Orderem Księcia Jarosława Mądrego. Część z tych osób została uznana przez sąd za winną lub są podejrzane przez organy ścigania o przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu narodowemu.
Zgodnie z art. 16 ustawy „O odznaczeniach państwowych Ukrainy” prezydent może pozbawić odznaczeń państwowych jedynie wówczas, gdy odbiorca został skazany za poważne przestępstwo. W tym celu sąd musi przesłać prezentację prezydentowi, a komisja odznaczeń państwowych i heraldyki przygotować odpowiednie wnioski o pozbawienie odznaczeń państwowych.
Bardzo często postępowanie karne trwa latami i przez ten czas dana osoba nadal posiada nagrody. Uderzającym przykładem jest sprawa Olega Carewa. W 2014 r. prokuratura wszczęła przeciwko niemu postępowanie karne z art. o naruszenie integralności terytorialnej. Dopiero w 2023 r. sąd uznał winnego byłego przedstawiciela regionu. W marcu 2023 roku Sąd Rejonowy im. Szewczenkowskiego w Kijowie zwrócił się do prezydenta z propozycją pozbawienia Carewa nagrody państwowej. Jednak na stronie internetowej prezydenta analitycy Ruchu UCZCIWIE nie znaleźli opublikowanego rozkazu pozbawienia Carewa Orderu Zasługi.
Aby uprościć procedurę pozbawiania nagród państwowych, pod koniec 2021 r. posłowie ludowi złożyli projekt ustawy nr 6163. Zgodnie z projektem proponuje się skierowanie do rozpatrzenia przez prezydenta propozycji pozbawienia nagrody państwowej w przypadkach, gdy odbiorca usprawiedliwia zbrojną agresję na Ukrainę, aneksję terytorium, ma powiązania z siłami okupacyjnymi lub propaguje organy państwa agresora i jego urzędników.
Jednak parlamentarzyści nie rozpatrzyli jeszcze projektu ustawy w drugim czytaniu, choć Komisja Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony rekomendowała Radzie Najwyższej jego przyjęcie.
Ruch UCZCIWIE dostrzega wagę nie tylko pozbawienia zdrajców i kolaborantów nagród państwowych, ale także pozbycia się sowieckiego podejścia do nagród. Wizerunek Bohatera w społeczeństwie już dawno uległ przemianom, czas zmienić tryb wyłaniania i wręczania nagród. Mechanizm musi być przejrzysty, z jasno określonymi kryteriami nominacji i udziałem niezależnych ekspertów.
