Rynek pracy na Ukrainie w 2024 roku przechodzi istotne przemiany spowodowane wydarzeniami na froncie i masowymi procesami migracyjnymi. Wojna przystosowała się do normalnego rytmu życia i pracy, powodując poważne wstrząsy w gospodarce narodowej.
Rynek pracy na Ukrainie: przetrwanie i adaptacja w warunkach wojennych
Ukraiński rynek pracy w 2024 roku stoi przed trudnymi wyzwaniami związanymi z mobilizacją i migracją ludności pracującej. Z jednej strony obserwuje się wzrost liczby wolnych stanowisk pracy, co świadczy o wznowieniu działalności gospodarczej i potrzeb biznesowych w zakresie kadr. Z drugiej strony narasta problem niedoborów kadrowych na skutek odpływu kadr w wyniku działań wojennych i poszukiwania lepszych możliwości życiowych za granicą.
Według Państwowych Służb Zatrudnienia relacja liczby wakatów do liczby bezrobotnych w 2023 r. wskazywała na brak równowagi, jednak już w 2024 r. można zaobserwować pozytywną tendencję wzrostu liczby wakatów. Obecność 83 286 wakatów na tle 149 779 bezrobotnych wskazuje na pewne zmniejszenie luki podaży i popytu na rynku pracy w porównaniu z rokiem poprzednim.
W warunkach ciągłej adaptacji i zmian wywołanych stanem wojennym rynek pracy na Ukrainie w 2024 roku będzie wymagał coraz większej liczby wykwalifikowanych pracowników i specjalistów. Zapotrzebowanie na rynku jest szczególnie duże w przypadku następujących zawodów:
Pracownicy zajmujący się konserwacją i obsługą urządzeń i maszyn stanowią 18% ogólnej liczby wolnych stanowisk pracy.
- Pracownicy branży handlowo-usługowej stanowią 17% wakatów.
- Przedstawiciele najprostszych zawodów stanowią 15%.
- Wykwalifikowani pracownicy dysponujący narzędziami stanowią 14%.
- Profesjonaliści i specjaliści – każda kategoria stanowi 11%.
- Pracownicy i menedżerowie stanowią 6% dostępnych stanowisk pracy.
Według platformy pracy na rynku rośnie również zapotrzebowanie na wyższe stanowiska kierownicze, ubezpieczeniowe, nieruchomościowe, transportowe i samochodowe.
Rynek pracy podlega ciągłym zmianom regionalnym w kontekście wojny. Regiony wschodnie, które poniosły największe straty i zniszczenia, pilnie potrzebują personelu, który stara się utrzymać moce produkcyjne i przenieść działalność do bardziej stabilnych regionów. Jednocześnie na zachodzie kraju obserwuje się wzrost liczby wolnych stanowisk pracy i napływ siły roboczej ze względu na migrację wewnętrzną i otwieranie nowych linii produkcyjnych.
Na przykład obwód zakarpacki wykazał wzrost o 164%, obwód iwanofrankowski o 154%, obwód chmielnicki o 132%, obwód winnicki o 131%, a obwód lwowski o 130%. Wskazuje to na wznowienie i rozwój działalności gospodarczej w tych regionach.
W odróżnieniu od zachodnich regionów kraju, w regionach centralnych i wschodnich obserwuje się odwrotne tendencje w zakresie zatrudnienia. Badania Narodowego Banku Polskiego potwierdzają negatywne tendencje, zwłaszcza w takich obwodach jak Kirowograd, Połtawa i Dniepropietrowsk. Specyfika regionalnego rynku pracy nie zawsze pozwala pracownikom na szybką adaptację z jednej branży do drugiej, co powoduje, że pomimo dużego popytu i rosnących wynagrodzeń, wakaty pozostają nieobsadzone.
Według przeglądu makroekonomicznego i monetarnego NBU liczba wakatów wzrosła, ale liczba wznowień pozostaje niższa niż w latach ubiegłych. Wskazuje to na ograniczoną podaż pracy, która pozostaje głównym ograniczeniem wzrostu gospodarczego.
Ponadto jednym z największych problemów, z jakimi borykają się ukraińscy pracodawcy, jest rosnąca konkurencja o specjalistów z firmami zagranicznymi, które otwierają swoje przedstawicielstwa i oddziały na Ukrainie. Z jednej strony otwiera to nowe możliwości przed ukraińskimi specjalistami, z drugiej stwarza dodatkową presję na krajowym rynku pracy.
Jak mobilizacja wpłynęła na rynek pracy na Ukrainie
Według Olega Risnego, dyrektora lwowskiego oddziału centrum zatrudnienia, nowe zasady mobilizacji znacząco wpłynęły na wszystkie sektory rynku pracy na Ukrainie, ale są szczególnie problematyczne tam, gdzie tradycyjnie większość siły roboczej stanowią mężczyźni.
W związku z trwającą wojną i wzmożonymi działaniami mobilizacyjnymi na rynku pracy zauważalna jest zmiana dynamiki rynku pracy: wzrosła liczba wolnych miejsc pracy i brakuje dostępnych pracowników.
Wielu pracodawców wpada w panikę, chcąc obsadzić wolne stanowiska pracy. Zauważalny jest także wzrost liczby pracowników, którzy wolą nie być oficjalnie zatrudnieni, aby uniknąć obowiązków mobilizacyjnych.
Oleg Risny uważa, że poziom zatrudnienia nierejestrowanego pozostaje wysoki, a wiele przedsiębiorstw w dalszym ciągu płaci pracownikom „w kopertach”, aby uniknąć oficjalnego zatrudnienia, które na nowych zasadach stało się bardziej wybredne.
Różne sektory mają trudności z obsadzeniem wakatów, przy czym transport i przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, takie jak wodociągi, szczególnie mocno ucierpiały ze względu na ich duże uzależnienie od męskiej siły roboczej.
Podejmowane są wysiłki, aby rekrutować kobiety i starszych pracowników na stanowiska tradycyjnie zdominowane przez mężczyzn, takie jak kierowcy ciężarówek, aby pomóc złagodzić niedobory siły roboczej.
Zdaniem eksperta, sektor IT, niegdyś uważany za stabilny, obecnie stoi w obliczu niepewności wynikającej ze spadających wynagrodzeń i wzrostu liczby specjalistów obawiających się o bezpieczeństwo zatrudnienia.
Pomimo pewnych podwyżek płac, zwłaszcza na stanowiskach dobrze płatnych, ogólne warunki zatrudnienia nadal stanowią wyzwanie ze względu na konkurencyjny i zamknięty charakter rynku pracy.
Oleg Risny uważa, że zaufanie do wdrażania nowych przepisów i uczciwość mobilizacji jest kluczowe dla legalizacji ukrytego zatrudnienia. Zmiany w przepisach uprościły proces rejestracji i mobilizacji, co powinno poprawić efektywność systemu poprzez rozróżnienie na tych, którzy aktywnie pracują i wnoszą wkład w gospodarkę, od tych, którzy nie pracują, ale mogą być zobowiązani do pełnienia określonych ról wojskowych.
Podsumowując, Oleg Risny przekonuje, że pomimo wyzwań rynek pracy we Lwowie i na całej Ukrainie pozostaje dynamiczny, przy stałym popycie w większości sektorów, przede wszystkim z powodu wakatów powstałych na skutek niedoboru pracowników. Jednak przyszły sukces powojennej gospodarki Ukrainy zależy nie tylko od powrotu diaspory, ale także od stabilności i funkcjonalności jej systemów politycznych, gospodarczych, sądowych i egzekwowania prawa.
Jak rozwiązać problem zatrudnienia w warunkach wojennych: stanowisko rządu
W warunkach, w których Ukraina boryka się ze znacznym niedoborem wykwalifikowanej kadry na rynku pracy, istnieje pilna potrzeba wprowadzenia skutecznych działań mających na celu jego przezwyciężenie. Mobilizacja i migracja miały istotny wpływ na sytuację, ale jednocześnie istnieją sposoby na jej optymalizację.
Przewodniczący Komisji Rady Najwyższej ds. finansów, polityki podatkowej i celnej Daniil Getmantsev zauważa znaczenie usprawnienia systemu rezerwacji i stymulowania rozwoju biznesu. Według niego kluczowym elementem jest skupienie się na „białych” płacach, co zapewni ochronę pracowników, a jednocześnie pomoże zwiększyć wpływy podatkowe.
Z drugiej strony stymulowanie rozwoju przedsiębiorstw poprzez dostęp do niskooprocentowanych pożyczek i dotacji na tworzenie nowych miejsc pracy może być potężnym narzędziem pobudzenia aktywności gospodarczej. Pomoże to nie tylko przedsiębiorstwom rozszerzyć swoją działalność, ale także pomoże stworzyć nowe miejsca pracy.
Ważnym aspektem jest reforma systemu edukacji. Getmantsev uważa, że należy ponownie przemyśleć proces formułowania zamówień na szkolenia, aby odpowiadały one rzeczywistym potrzebom rynku pracy. Ministerstwo Gospodarki, współpracując z nauczycielami, powinno skupić się na prognozach rozwoju przemysłów, aby zapewnić krajowi niezbędną kadrę.
Zwraca się także uwagę na znaczenie programów przekwalifikowania i szkolenia bezrobotnych, otwierających drogę do zatrudnienia w nowych obszarach. Zmniejszy to lukę pomiędzy podażą i popytem na rynku pracy, a także ułatwi powrót przymusowych migrantów.
Przezwyciężenie niedoborów kadrowych na Ukrainie wymaga zintegrowanego podejścia, obejmującego poprawę legislacji, stymulowanie wzrostu gospodarczego, reformę systemu edukacji i aktywne wspieranie biznesu. Tylko wspólne wysiłki państwa, biznesu i społeczeństwa obywatelskiego mogą zapewnić zrównoważony rozwój rynku pracy i wzrost dobrobytu ludności.
Pomimo wyzwań rynek pracy na Ukrainie wykazał się odpornością i adaptacją, otwierając nowe możliwości zatrudnienia i rozwoju umiejętności zawodowych społeczeństwa w odpowiedzi na zmienione warunki.
