Trudności w oczekiwaniu na przyciągnięcie inwestorów zagranicznych na Ukrainę

Ukraina jest atrakcyjnym kierunkiem dla inwestycji zagranicznych i krajowych. Kraj ten ma duży potencjał ze względu na korzystne położenie geograficzne, rozbudowaną sieć logistyczną i rozwiniętą infrastrukturę. Ponadto Ukraina aktywnie rozwija gospodarkę cyfrową, zapewniając korzystne warunki dla inwestycji. Wysokie zwroty z inwestycji oraz dostępność wykwalifikowanej i niedrogiej siły roboczej to także zalety, które pomagają przyciągnąć inwestycje do kraju.

Istnieją jednak istotne wady i przeszkody, które sprawiają, że zagraniczni inwestorzy zastanowią się dwa razy przed inwestycją na Ukrainie . Tylko kompleksowe i kompleksowe rozwiązanie złożonych problemów w obszarach problemowych może zwiększyć atrakcyjność inwestycyjną Ukrainy.

Nadmierna regulacja biznesu

Jak wynika z przedwojennego badania „Oczekiwania biznesowe 2021” przeprowadzonego przez Ukraińską Izbę Przemysłowo-Handlową, 77,8% respondentów – przedstawicieli krajowego biznesu – zwróciło uwagę na problem nadmiernej ingerencji rządu w regulowanie stosunków gospodarczych w zakresie małych przedsiębiorstw. i średnich przedsiębiorstw. Możliwe obszary poprawy klimatu biznesowego na Ukrainie respondenci wymieniali m.in. deregulację działalności gospodarczej w kierunku obniżenia kosztów prowadzenia działalności gospodarczej (91,7%) oraz znaczne ograniczenie liczby regulacji rządowych  i  ograniczenie ingerencji państwa w regulacja działalności gospodarczej (90,3%).

Nie sprzeciwiając się w żaden sposób licencjonowaniu niektórych rodzajów działalności gospodarczej, zgadzamy się z ogólnym problemem nadmiernej regulacji tej działalności. Jest to szczególnie widoczne w obszarze administracji podatkowej i kontroli przedsiębiorstw. Również proces uzyskiwania licencji i certyfikatów często wiąże się ze znaczną biurokracją i długotrwałymi procedurami, co w konsekwencji sprzyja praktykom korupcyjnym. Ponadto niejednoznaczne lub nieprzejrzyste wymogi dotyczące licencji i certyfikacji mogą powodować niepewność dla przedsiębiorstw. Może to prowadzić do nieprzewidywalności planowania biznesowego i ryzyka dla inwestorów.

Innymi słowy, inwestor zagraniczny może teraz zarejestrować swoją firmę na Ukrainie w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, co jest najczęstszą formą prowadzenia działalności gospodarczej w ciągu jednego dnia. Jednak uzyskanie licencji lub innych zezwoleń organów regulacyjnych może zająć miesiące, a nawet lata.

Nie wdając się w dyskusję na temat poziomu udziału rządu w kształtowaniu rynku gospodarczego, uważam, że uproszczenie i racjonalizacja procesów wydawania licencji i certyfikacji oraz rozsądne podejście do inspekcji biznesowych z pewnością pomogą poprawić klimat biznesowy i przyciągnąć inwestycje . Tym samym część uprawnień do wydawania zezwoleń i wykonywania innych uprawnień w imieniu państwa może zostać przeniesiona do struktur prywatnych. W szczególności, jeśli na przykład zapewnimy możliwość (jako alternatywę) odpowiednim agencjom rządowym budowy i oddania do użytku obiektów nieruchomości w celu ubezpieczenia odpowiednich ryzyk w najlepszych towarzystwach ubezpieczeniowych, poziom kontroli jakości budowy raczej nie ulegnie pogorszeniu.

Ponadto procedury uzyskiwania pozwoleń, w szczególności terminy rozpatrzenia i podstawy odmowy, powinny być określone możliwie jasno. Oczywiście część uprawnień organów państwowych nadal będzie miała charakter uznaniowy, jednak w warunkach ukraińskich ta swoboda musi być znacząco ograniczona.

W idealnym przypadku na szczególną uwagę zasługuje kwestia uproszczenia regulacji odpowiednich relacji w celu przyciągnięcia inwestorów, zwłaszcza strategicznych. Przykładowo jest inwestor, który planuje budowę od podstaw fabryki na Ukrainie , co jest szczególnie istotne zarówno w świetle zaprzestania działalności produkcyjnej wielu międzynarodowych firm zlokalizowanych na terenie Federacji Rosyjskiej, jak i stworzenia wspólnej produkcji wyrobów obronnych z partnerami zagranicznymi . W tym celu inwestor potrzebuje :

• kupić lub wydzierżawić działkę, najprawdopodobniej od odpowiednich wspólnot terytorialnych, z potencjalną koniecznością zmiany jej przeznaczenia;
• uzyskać warunki techniczne podłączenia do komunikacji;
• uzyskać niezbędne pozwolenia i zgody na budowę i uruchomienie obiektów produkcyjnych;
• uzyskać licencje i sporo pozwoleń na prowadzenie działalności.
• Na praktyce zdarzały się przypadki te procesy (nie licząc budowy bezpośredniej) nawet w przypadku małych projektów zajęło dwa lata lub więcej. To, czy Ukraina zdąży na przyciągnięcie inwestycji strategicznych, jest bardzo ważne dla przetrwania gospodarki i całego kraju, jest pytaniem retorycznym.

  Musisz także zrozumieć, że uzyskanie pozwolenia od urzędnika nie zawsze jest równoznaczne z korupcją. Ale przepisy mogą być tak napisane, że urzędnik po prostu nie będzie chciał podjąć ryzyka i wydać odpowiedniego zezwolenia. Mimo że na tym skorzysta kraj i społeczeństwo, organy ścigania przychodzą z pytaniami o nadużycie władzy wobec konkretnego urzędnika. Dlatego też niezwykle istotna jest kwestia uproszczenia/zwiększenia efektywności regulacji legislacyjnej odpowiednich procesów .

  Korupcja

  Wysoki poziom korupcji na Ukrainie jest zawsze jednym z najpoważniejszych powodów obaw inwestorów podejmujących decyzję o inwestycji w naszym kraju. Pomimo stanu wojennego organy ścigania dokonały wielu głośnych rewelacji antykorupcyjnych. I choć jest to zjawisko pozytywne, statystyki pokazują, że średnio zaledwie 25–35% zarejestrowanych postępowań karnych , które można wiązać z korupcją. Co więcej, mniej niż połowa takich spraw kończy się wyrokiem skazującym . Należy także wziąć pod uwagę, że większość tych wyroków dotyczy funkcjonariuszy niepełnoletnich lub prób przekupienia funkcjonariuszy policji przez kierowców. Jak wynika z projektu Barometr Antykorupcyjny, jedynie 15–20 wyroków dotyczy urzędników wysokiego i średniego szczebla i wiąże się z faktycznym pozbawieniem wolności.

  Tym samym walka z korupcją na Ukrainie pozostawia wiele do życzenia. Mamy nadzieję, że w przyszłości zwiększy się skuteczność ścigania przestępstw korupcyjnych i wymierzania sprawiedliwości sprawcom.

  W każdym razie bez zakończenia reformy systemu sądownictwa i egzekwowania prawa, które stanowią podstawę praworządności w każdym państwie, o atrakcyjności inwestycyjnej Ukrainy można mówić jedynie z pewnymi zastrzeżeniami.

• Ograniczenia walutowe

  Od pierwszego dnia inwazji na pełną skalę Narodowy Bank Ukrainy podjął pilne działania mające na celu zapewnienie niezawodności i stabilności funkcjonowania ukraińskiego systemu bankowego. Tym samym Zarząd NBU przyjął m.in. uchwałę „W sprawie funkcjonowania systemu bankowego w okresie wprowadzenia stanu wojennego” nr 8 z dnia 24 lutego 2022 r.

  Oczywiście taki krok był i pozostaje w pełni uzasadniony w stanie wojennym. Jednak szereg ograniczeń i zakazów finansowych nieuchronnie skomplikowało zarówno prowadzenie działalności gospodarczej, jak i inwestowanie na Ukrainie. W szczególności upoważnionym instytucjom zabrania się prowadzenia większości rodzajów obrotu wartościami walut, transgranicznych transferów wartości walut z Ukrainy, przekazywania środków na rachunki korespondencyjne banków nierezydentów w hrywnach i walutach obcych otwieranych w bankach rezydentach (z wyjątkami). W przypadku rozliczeń transakcji eksportowo-importowych termin 180 dni kalendarzowych obowiązuje dla transakcji realizowanych od 5 kwietnia 2022 roku.

• Jednak pomimo trwającego stanu wojennego, NBU stopniowo zmniejsza liczbę ograniczeń i zakazów stopniowej przywracania rynku walutowego. W szczególności ostatnie złagodzenia nastąpiły 1 grudnia 2023 r., zgodnie z którym zniesione zostało ograniczenie dla banków i firm finansowych w zakresie wolumenu sprzedaży walut obcych osobom fizycznym za gotówkę. Wśród zmian znalazło się także zezwolenie Agencji Kredytów Eksportowych na transgraniczne transfery środków pieniężnych w celu uzyskania refundacji/odszkodowań dla zakładów ubezpieczeń (reasekuracji) i zakładów reasekuracji za koszty poniesione w związku z realizacją umów ubezpieczenia i umów reasekuracji, a także co do pokrycia kosztów (opłaty za usługi bankowe, doradców prawnych itp.) związanych z takimi operacjami. NBU angażuje się w łagodzenie ograniczeń walutowych, przy jednoczesnym zachowaniu równowagi niezbędnej dla gospodarki stanu wojennego.

  Jednak w praktyce mogą się zdarzyć przypadki, gdy banki odmówią zakupu waluty i przeniesienia jej za granicę nawet w przypadku całkowicie przejrzystych transakcji handlowych , nieoficjalnie powołując się na pewne nieformalne wymogi. Praktyka ta jest oczywiście niedopuszczalna z punktu widzenia atrakcyjności inwestycyjnej Ukrainy.

  ***

  Istnieje zatem szereg istotnych wyzwań, które negatywnie wpływają na atrakcyjność środowiska inwestycyjnego na Ukrainie. Należą do nich przeszkody biurokratyczne, nadmierne regulacje biznesowe, element korupcyjny, niestabilność regulacji prawnych i ograniczenia walutowe. Wraz z wybuchem wojny problemy te nie zniknęły, lecz uzupełniły je zagrożenia wynikające ze stanu wojny w kraju.

  Mimo to w środowisku polityczno-gospodarczym panuje pewna, przynajmniej na poziomie deklaratywnym, zgoda co do konieczności poprawy klimatu inwestycyjnego, powojennej odbudowy Ukrainy i przyciągnięcia środków z zagranicy. Mamy nadzieję, że dzięki wspólnym wysiłkom władz, środowiska biznesowego i społeczeństwa obywatelskiego uda się pokonać przeszkody i stworzyć sprzyjające warunki dla inwestycji, ciągłego rozwoju gospodarczego i zwiększenia konkurencyjności Ukrainy na rynku światowym.