Jaki wkład Prozorro wniósł w rozwój dronów w 2023 roku i kto był zaangażowany?
Władze Ukrainy zapowiedziały na 2024 rok milion dronów FPV oraz tysiące dronów średniego i dalekiego zasięgu. Drony można także kupić na poziomie lokalnym: w szczególności obywatele bardziej tego domagali się podczas jesiennych protestów pod samorządami lokalnymi. Wciąż nie da się powiedzieć, jakie będą wolumeny takich zakupów w gminach w 2024 roku.
Ale już możemy liczyć zamówienia na rok 2023.
W ramach projektu Dozorro Transparency International Ukraine zbadano, kto, za ile i jakiego rodzaju drony kupił na Prozorro w zeszłym roku.
Więcej i więcej
W 2023 roku Prozorro sfinalizował zakup co najmniej 27 tys. dronów o wartości 2,6 mld UAH. Kontynuowano zakupy za kolejne 119 mln UAH.
To nie cała liczba dronów, które zakupiono dla wojska w ubiegłym roku. Ministerstwo Transformacji Cyfrowej kupuje drony centralnie, korzystając ze środków budżetowych i funduszy charytatywnych przeznaczonych specjalnie na takie potrzeby i przekazuje je jednostkom wojskowym. Dane te nie są upubliczniane z mocy prawa. Jednocześnie jednostki wojskowe również mogą kupować drony, a czasami publikują raporty z takich zakupów na Prozorro – tam jednak informacje o ilości są w większości zamknięte. W związku z tym nie ma publicznie dostępnych informacji na temat liczby i kosztów dronów szturmowych, jedynie częściowo na temat dronów podwójnego zastosowania, do których zaliczają się dobrze znane Mavici i Outels.
W związku z tym społeczności najczęściej zamawiały drony od Prozorro. Również samorządy lokalne miały możliwość nie zakupu samych BSP, ale przekazania za nie pieniędzy jednostkom wojskowym: taka praktyka istnieje na przykład w Czernihowie, Lwowie i Kijowie.
Ogółem liczba zakupionych dronów stale rośnie. O ile w okresie styczeń-luty kwota zakupów nie przekroczyła 66 mln UAH, to wiosną minimum za miesiąc wyniosło 122 mln UAH. W czerwcu klienci zakontraktowali drony za 217 mln hrywien. A w listopadzie liczba kontraktów na nie osiągnęła prawie pół miliarda.
W 2023 roku wartość zakupów dronów na Prozorro była 12-krotnie większa niż w 2022 roku – odpowiednio 2,6 mld UAH i 218 mln UAH. A ilość wynosi 43 razy.
61% wartości zamówienia pochodzi z postępowań konkursowych. Istnieją również dwa rodzaje zakupów bezpośrednich: podstawowe i obronne. Drugie dotyczy zamówień bezpośrednich zgłaszanych przez klientów, którzy z reguły dokonują zakupów wyłącznie na potrzeby obronne.
Najpopularniejsze są Maviki i FPV
Znaczącą część zakupionych dronów stanowią quadkoptery chińskiego producenta DJI. Najpopularniejszym pozostaje DJI Mavic 3 w różnych modyfikacjach, takich jak Fly More Combo, Enterprise, Thermal. Drony Autel amerykańskiej firmy Autel Robotics Co., Ltd. są dość powszechne. Spośród nich najczęściej kupowanymi quadkopterami były Autel EVO – Max 4T i 640T.
Domowe drony na Prozorro również nie są rzadkością. Istnieją drony rozpoznawcze typu lotniczego, duże drony szturmowe i małe helikoptery kamikadze. Najczęściej klienci kupowali:
„Aist-100”, stworzony przez ukraińską firmę DeViRo. Służy do rozpoznania. Koszt takiego kompleksu znacznie się różni w zależności od konfiguracji, cena samego UAV zaczynała się od 1 miliona hrywien.
„Walkiria” („VALK-1”), która służy również do rozpoznania i regulacji ognia. Teraz jest produkowany przez War Birds of Ukraine LLC.
Cena za taki kompleks składający się z dwóch dronów i czterech stacji naziemnych wyniosła 800 tysięcy hrywien.
„Furia” to kompleks opracowany przez NPP Atlon Avia LLC. „Fury” przeznaczony jest do taktycznego rozpoznania powietrznego i korygowania ognia artylerii.
Cena Fury zależy od konfiguracji (liczby samych UAV i innych elementów zestawu), ale zaczyna się od 3,3 mln UAH.
Dron uderzeniowy „Kazhan E620”, wyposażony w system zrzucania amunicji dowolnego rodzaju. Kosztuje od 668 tysięcy hrywien.
Pegasus Arms 25, odpowiedni do zrzucania dowolnej amunicji o wadze całkowitej do 20 kg. Koszt takiego kompleksu wyniósł 880 tysięcy hrywien.
Co najmniej 35% całkowitej liczby zakupionych dronów to drony FPV. Są to quadkoptery sterowane przez operatora za pomocą specjalnego zestawu słuchawkowego (okularów). Mogą przenosić ładunek, ale drony FPV nie mają autopilota i latają bez GPS.
Kto kupił najwięcej
W 2023 roku drony od Prozorro zakupiło 658 klientów. Zamówiły je trzy rady miejskie za ponad 100 mln hrywien: Dnieprowski, Krzywy Róg, Żytomierz. W pierwszej dziesiątce klientów znalazły się także władze miejskie Lwowa, Chmielnickiego, Łucka, Czerkasów, Połtawy, Iwano-Frankowska i Tarnopola. Jednostki wojskowe nie zostały ujęte w tym zestawieniu, gdyż nie wszystkie informacje o liczbie i kosztach zakupionych przez nie dronów są publiczne.
Jeśli spojrzeć na regiony jako całość, pod względem wielkości zamówień prym wiodą obwód dniepropietrowski – 638 mln UAH, obwód kijowski – 227 mln UAH i obwód lwowski – 216 mln UAH.
Urząd Miasta Dniepru – 1928 dronów za 329 mln hrywien
Zakupu dronów w Dnieprze dokonały KP „Info-Rada-Dnepr” i KP „Dniproskie Przedsiębiorstwo Miejskich Usług Energetycznych”. Najwięcej zamówiła KP „Info-Rada-Dnepr” DJI Mavic i DJI Matrice – było ich 1082 w różnych wersjach, a także zakupiła 90 samolotów Autel Evo, 25 Gray Widow 1 i 17 Kazhan UAV w różnych konfiguracjach.
„Dnieprskie Miejskie Przedsiębiorstwo Usług Energetycznych” kupowało głównie drony FPV – było ich 701 z 714 wszystkich zamówionych dronów.
Urząd Miasta Krzywy Róg – 733 drony za 220 mln UAH
Duże zamówienia na produkty DJI złożono także w Krzywym Rogu – łącznie 603 drony. Wśród nich znajdują się różne modele i konfiguracje DJI Matrice oraz DJI Mavic. Drugie miejsce zajęły drony Autel EVO z 65 zakupionymi.
Ponadto w Krzywym Rogu zamówiono 43 Pegazy, 16 kompleksów „Aist” w różnych konfiguracjach, 5 „Furies” i 1 kompleks „Koldun-T”.
Urząd Miasta Żytomierz – 797 dronów za 160 mln hrywien
Konkretny model jest wskazany jedynie w części dotyczącej zamówień Rady Miejskiej. Na przykład 100 zestawów DJI Mavic 3 Fly More Combo zostało zamówionych w lipcu, październiku i listopadzie. DJI Mavic i drony marki Autel kupowano także w pozostałych miesiącach roku. Również w lipcu komitet wykonawczy Urzędu Miejskiego zakupił dwa drony RZ-100 za 1,65 mln hrywien. W grudniu miasto kupiło 10 bezzałogowców Molfar v1.2 za 1 milion hrywien. Było też 17 kompleksów VALK-1 („Walkiria”).
Urząd Miasta Lwowa – 1217 dronów za 64 mln hrywien
Drony zakupił Dział Administracyjno-Techniczny. W szczególności w listopadzie i grudniu firma zakupiła 500 dronów FPV. Koszt jednego wyniósł 10,1 tys. UAH. Oprócz nich było też ponad 110 Maviców, ponad 80 Autel EVO, co najmniej jeden kompleks Valkyrie i cztery kompleksy MARA-2P.
Rada Miejska Chmielnickiego – 1463 drony za 55 mln hrywien
Komitet Wykonawczy zakupił głównie drony FPV – 1305 za 28 mln UAH. Ale były też inne drony, w szczególności produkty DJI: różne modele DJI Mavic i DJI Matrice.
Są też klienci, którzy kupili tańsze drony, najprawdopodobniej FPV. Na przykład Rada Miejska Tarnopola zamówiła 1603 drony za 45,4 mln UAH, Rada Wsi Czernobajewskiej – 1055 dronów za 23 mln UAH.
W 2023 roku o dronach zaczęto mówić znacznie więcej niż w pierwszym roku inwazji na pełną skalę. A dzięki danym z Prozorro widzimy, że to nie tylko gadanie – ilość zakupów dronów stale rośnie, od kilkudziesięciu milionów miesięcznie do pół miliarda. Oznacza to również, że władze lokalne odpowiadają na prośbę i przyłączają się do wsparcia obronności.
Łącznie w ciągu roku za pośrednictwem Prozorro z budżetu zakupiono drony o wartości 2,6 miliarda hrywien. A tak naprawdę jest to spora kwota. „Wróć żywy” wydał w ciągu roku 464 mln UAH na zakupy do celów rozpoznania powietrznego. Fundusz Siergieja Prituli na drony od października – 472 mln UAH.
Jednak oczywiście żadna suma pieniędzy nie wystarczy na wsparcie armii w czasie wojny. Dlatego mamy nadzieję, że w 2024 roku miasta zwiększą wydatki na drony i inne rzeczy niezbędne na froncie, ponownie uwzględniając swoje codzienne potrzeby.
