W 2024 roku Ukraina planuje wprowadzenie zmian w indeksacji emerytur, które dotkną większość Ukraińców. Podwyżka, choć znacząca, nie rozwiąże narosłych problemów systemu emerytalnego. Czego Ukraińcy mogą spodziewać się w przyszłym roku?
Jakie będą emerytury w 2024 roku?
Na chwilę obecną nie wiadomo, jaka będzie indeksacja emerytur w 2024 roku. Planowana roczna podwyżka, przypadająca na marzec 2024 r., będzie realizowana na nowych zasadach. Na razie nie wiadomo, jakie będą to zasady. „Planujemy, aby ta indeksacja, podobnie jak cały system solidarności, była bardziej sprawiedliwa, zrozumiała i przejrzysta” – powiedział premier Denis Szmyhal we wrześniu 2023 r. podczas posiedzenia rządu.
Dokładne plany, jaka będzie ta podwyżka, nie są jeszcze znane. W rozmowie z OBOZ.UA eksperci zauważyli, że wyjaśnienie naliczania punktów za staż pracy jest trudne do zrozumienia: teraz we wzorze obliczania emerytur występuje współczynnik doświadczenia, dlatego indeksując emeryturę o pewien procentowo, pod uwagę brany jest także staż pracy. Ministerstwo Spraw Społecznych nie przedstawiło jeszcze formuły. Jest prawdopodobne, że Gabinet Ministrów będzie musiał przedstawić odpowiedni projekt ustawy odpowiedniej komisji Rady.
OBOZ.UA zwróciła się do Ministerstwa Spraw Społecznych o komentarz, prosząc o doprecyzowanie planów indeksacji w przyszłym roku, jednak do chwili publikacji nie otrzymaliśmy odpowiedzi. Jednak odpowiedni projekt nie został zarejestrowany (nie ma o nim informacji w zasobach Rady Najwyższej).
Jeżeli utrzymany zostanie dotychczasowy system podwyżek, to w marcu wysokość emerytur mogłaby wzrosnąć średnio o 15,2%. Dokładna liczba nie jest obecnie znana, bo w tym celu Fundusz Emerytalny musi wyliczyć średnie wynagrodzenie, od którego opłacane były składki za ostatnie trzy lata. Należy również obliczyć statystyki dotyczące stopy inflacji.
Na przykład, jeśli wysokość Twojej szacowanej emerytury wynosi 5 tysięcy hrywien, to po waloryzacji w marcu przyszłego roku jej wysokość wzrośnie do 5760 hrywien. Stanie się tak jednak tylko wtedy, gdy formuła indeksowania nie zostanie zmieniona. Na razie, sądząc po wcześniejszych wypowiedziach Ministerstwa Spraw Społecznych, wprowadzi się miesięczną ocenę stażu pracy. Wynagrodzenie za każdy miesiąc będzie porównywane ze średnim wynagrodzeniem w kraju. Dzięki temu oceny każdego emeryta zostaną przeliczone na punkty. Im dłużej pracowałeś i im więcej zarabiałeś, tym większa będzie Twoja emerytura. Jednocześnie w przyszłym roku można spodziewać się bardziej godnego wzrostu.
Na przykład, jeśli Twoja szacunkowa emerytura wynosi 10 tysięcy hrywien, a nie 5 tysięcy, to prawdopodobnie zamiast podwyżki o 760 hrywien możesz liczyć na 1520 hrywien. Oznacza to, że otrzymasz 11 520 UAH, a nie 10 tys. Problem w tym, że część Ukraińców ma duże doświadczenie, ale otrzymuje niewielkie pensje. W efekcie nawet mając np. 40 lat doświadczenia i minimalne wynagrodzenie, obliczona wysokość emerytury będzie na poziomie minimalnym (2093 UAH).
W związku z tym prawo przewiduje pewne podwyżki w zależności od wieku. Na przykład, jeśli masz 65 lat i spełniłeś wymagania dotyczące służby, Twoja minimalna emerytura nie może być niższa niż 40% minimalnego wynagrodzenia. Teraz jest to 2680 UAH, od stycznia przyszłego roku – 2840 UAH, a od kwietnia – 3200 UAH. Podwyżka nastąpi w związku z rewizją płacy minimalnej na Ukrainie.
Emeryci pozywają o niskie emerytury: przeciwko Funduszowi Emerytalnemu, a nawet własnym dzieciom
Na Ukrainie niskie emerytury to problem, którego nie da się rozwiązać zwykłą indeksacją. Konieczne jest wyciągnięcie rynku pracy z cienia, podniesienie wynagrodzeń, uruchomienie kapitałowego systemu emerytalnego, a w tym celu zbudowanie silnej i zrównoważonej gospodarki. Jednak emeryci, którzy już otrzymali świadczenia, niestety nie odczują zasadniczych zmian.
OBOZ.UA studiowała rejestr orzeczeń sądowych. Czasami emeryci, którzy nie mają dzieci do pomocy, są zmuszeni domagać się zapłaty alimentów za pośrednictwem sądu. Zgodnie z Kodeksem rodzinnym rodzice są zobowiązani do utrzymania małoletnich dzieci, a dzieci dorosłe, w razie potrzeby, mają obowiązek pomagać finansowo rodzicom w wieku emerytalnym.
Na przykład sąd rejonowy w Taraszczańskim obwodzie kijowskim nakazał kobiecie do końca życia oddawać ojcu jedną czwartą wszystkich swoich dochodów. Pozew z takim żądaniem złożył sam ojciec, który twierdzi, że potrzebuje pomocy, ale córka nie pomaga wcale. Mówimy o sprawie sądowej nr 2/379/268/23.
We wrześniu 2023 roku Ukrainiec złożył pozew przeciwko córce, żądając alimentów. Swoją tezę uzasadnił tym, że emeryturę wydaje na leki i ledwo starcza mu na jedzenie. Mężczyzna mieszka sam. A w sierpniu przeszedł operację, na którą wydał 25 tysięcy hrywien. „Większość swojej emerytury wydaje na lekarstwa, więc ledwo wystarcza mu na jedzenie. W związku z tym zwraca się do sądu o pobranie od córki alimentów na jego rzecz w wysokości jednej czwartej jej miesięcznych dochodów na utrzymanie jej sytuacji materialnej, zdrowia i życia” – czytamy w aktach sprawy.
Prawie we wszystkich przypadkach rodzice w wieku emerytalnym wygrali i otrzymali alimenty od swoich dzieci. Aby to zrobić, wystarczy udowodnić, że dzieci nie pomagają rodzicom, a emerytura nie wystarcza na podstawowe potrzeby.
Innym sposobem na „podwyższenie” emerytury jest złożenie wniosku do Funduszu Emerytalnego. Kijowska prawniczka specjalizująca się w ustawodawstwie emerytalnym Tamila Shatarskaya twierdzi, że w przypadku przeliczania emerytur wojskowych istnieje już utrwalona praktyka Sądu Najwyższego, którą kierują się sądy pierwszej i apelacyjnej instancji. Sądy w większości zajmują stanowisko powodów i zwracają dopłaty, które z jakiegoś powodu są anulowane w Funduszu Emerytalnym. Najprostszym sposobem na podwyższenie emerytury jest dla wojskowego: ma on prawo przeliczyć, biorąc pod uwagę pensje, które obecnie otrzymuje wojsko. A to wielokrotnie więcej niż przed wojną na pełną skalę.
I choć rząd obiecuje, że w 2024 r. przeliczenie emerytur będzie bardziej sprawiedliwe, w rzeczywistości przeliczenie wpłat nie rozwiąże zakrojonych na szeroką skalę problemów systemu emerytalnego.
