Ministerstwo Środowiska popadło w kłopoty w związku z reformą unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych w czasie wojny. Przedwczesny rozwój zasad i mechanizmów reform doprowadził do powstania „cieni rynku” w tym obszarze. Zdaniem ekspertów brak terminowego wydawania licencji firmom recyklingowym i wzrost kosztów usług z 26 do 56 UAH to efekt wdrożenia „reformy”. Analitycy próbowali zrozumieć przyczyny i konsekwencje problemu.
W wyniku niezgodności działań Rady Ministrów oraz Ministerstwa Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych z wymogami ustawy nr 2320-IX „O gospodarce odpadami” z dnia 9 stycznia 2024 r. na Ukrainie rozpoczął się kryzys w rynku przetwarzania odpadów niebezpiecznych. Nie było wówczas jeszcze koncesjonowanej firmy, co oznaczało, że firmy i placówki służby zdrowia nie mogły legalnie utylizować tego typu odpadów. Przecież od 9 stycznia do 1 lutego 2024 r. na rynku odpadów niebezpiecznych nie działał ani jeden podmiot. A według stanu na 13 lutego tylko dwie z ponad 200 firm otrzymały licencje, co tylko pogorszyło sytuację.
Ludmiła Cyganok, prezes Stowarzyszenia Profesjonalistów Środowiska (PAEW) i dyrektor generalna Biura Rozwiązań Stałych, już w grudniu wyraziła zaniepokojenie możliwym zaprzestaniem działalności na rynku, prosząc władze, aby tego uniknąć.
Przedstawiła argumentację prawną, że skrócenie terminu uzyskania nowych licencji do jednego miesiąca zamiast planowanych sześciu jest nie do przyjęcia i zaproponowała sposoby rozwiązania tego problemu. Ministerstwo Ochrony Środowiska zignorowało jednak te wezwania i kontynuowało prowadzenie kontroli przedlicencyjnych.
Co się dzieje z licencjami?
Urzędnicy mieli rozpocząć proces ponownego licencjonowania 9 lipca 2023 roku. Miały rok (od lipca 2022 r., po uchwaleniu ustawy o gospodarce odpadami) na opracowanie odpowiednich regulaminów i dostosowanie się do wymogów prawa. Ich działania naruszyły jednak postanowienia części drugiej art. 19 Konstytucji Ukrainy.
Przecież już w połowie 2023 roku rząd powinien był zatwierdzić jasne zasady i mechanizmy faktycznej implementacji prawa. Warunki te zostały jednak zatwierdzone z sześciomiesięcznym opóźnieniem i z naruszeniem prawnie ustalonych terminów na przygotowanie przewidzianych w ustawie „O licencjonowaniu rodzajów działalności gospodarczej”. W rezultacie na „ponowne wydanie licencji” pozostało tylko kilka tygodni, a nie sześć miesięcy. Już 9 stycznia, z naruszeniem prawa, ze strony internetowej centralnego organu rządowego zniknął rejestr koncesjonariuszy.
Aby uzyskać licencję, przedsiębiorstwo sprawdza zgodność swojej bazy materialno-technicznej z wymaganiami, które dziś są zapisane jedynie w Wymaganiach technologicznych dla działalności gospodarczej. Jednakże kontrole te przeprowadzane są przez osoby upoważnione Ministra Ochrony Środowiska z naruszeniem procedur określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 31 października 2023 r. nr 729 „W sprawie zatwierdzenia Procedury sprawdzania zgodności materiału i bazę techniczną wnioskodawcy z wymaganiami technologicznymi dotyczącymi wykonywania działalności gospodarczej w zakresie gospodarowania odpadami niebezpiecznymi, przepisami i przepisami technologicznymi”, naruszając ustaloną formę ustawy i przekraczając swoje uprawnienia. Rzeczywiście, podczas tych kontroli wymagane są dokumenty zupełnie niezwiązane z przedmiotem kontroli i nie określone określoną procedurą, co sztucznie komplikuje pracę podmiotów gospodarczych w zakresie gospodarki odpadami niebezpiecznymi.
Jak faktycznie działa rynek przetwarzania odpadów
Jednak brak koncesjonariuszy na rynku nie przeszkodził wielu z nich w wysyłaniu pism do struktur rządowych i prywatnych (organów) z niejednoznacznymi „podpowiedziami”, aby współpracować wyłącznie z ich firmą?
Brak licencji na gospodarowanie odpadami niebezpiecznymi nie przeszkodził jednak tym firmom w uczestniczeniu i wygrywaniu szeregu przetargów. Jedną z nich jest spółka LLC NPK Ukrekoprom.
A tu zupełnie dziwna sytuacja: firma, która otrzymała licencję w 2023 roku, działa na rynku od 2016 roku i bierze udział w przetargach, współpracując z agencjami rządowymi.
A od 2020 do 2022 roku firma ta uzyskała zysk netto w wysokości 9 723 900 hrywien, choć w 2020 roku nie miała ani jednego zarejestrowanego pracownika.
Od stycznia do kwietnia 2024 roku spółka wygrała 575 przetargów. I po raz kolejny NPK Ukrekoprom LLC jako jedna z pierwszych otrzymała licencję.
Problemy wdrażania programu EkoSystemy
Poważne zaniepokojenie budzą reklamowane działania Ministerstwa Ochrony Środowiska w obszarze cyfryzacji poprzez realizację programu EkoSystem kosztem środków publicznych. Program ten utrudnia podmiotom gospodarczym prawidłowe wprowadzanie danych ze względu na ciągłe problemy techniczne. Poza tym system po prostu nie jest w stanie poradzić sobie z ilością informacji i danych próbujących go wprowadzić.
Ludmiła Tsyganok udostępniła zrzuty ekranu potwierdzające tę sytuację.
Stowarzyszenie Zawodowe Ekologów Świata (PAEW) widzi w tych działaniach Ministerstwa Środowiska ingerencję w działalność podmiotów gospodarczych i sztuczne tworzenie przeszkód w rozwoju działalności gospodarczej. Ludmiła Cyganok na swoim Facebooku mówi o reformach tylko na papierze,
że doszło do naruszenia praw podmiotów gospodarczych w zakresie postępowania (gospodarowania) odpadami niebezpiecznymi do terminowego doprowadzenia działalności dotychczasowych koncesjonariuszy do prowadzenia gospodarki odpadami niebezpiecznymi zgodnie z normami nowego ustawodawstwa i uzyskania licencji na gospodarowanie odpadami niebezpiecznymi, zagrożenie dla bezpieczeństwa gospodarczego i ekologicznego kraju, a także próby stworzenia monopolu na rynku odpadów niebezpiecznych, bo jak reforma branży odpadowej mogłaby doprowadzić do braku w niej usługodawców.
Tym samym sytuacja, jaka ukształtowała się na rynku unieszkodliwiania odpadów, stoi w sprzeczności z podstawowymi zasadami polityki regulacyjnej państwa, gdyż na rynku usług w zakresie przetwarzania odpadów niebezpiecznych działa około 215 podmiotów, które zapewniają miejsca pracy i przynoszą dochody podatkowe do budżetu państwa. Zamiast wspierać przedsiębiorców w tym trudnym dla kraju okresie, kiedy wszyscy walczą o prawo do istnienia, Ministerstwo Ochrony Środowiska zdecydowało się na nagłe wprowadzenie „reform” w czasie wojny, nie mając nawet kompletnych regulacji. Poza tym Policja Krajowa, czyli Wydział Dochodzeń Strategicznych, dzwoni do podmiotów gospodarczych rzekomo „poza prawem” i wysyła listy z „pogróżkami”?
I są już pierwsze rezultaty „reformy”. Od początku lutego 2024 roku na rynku można zaobserwować monopolizację. Pierwszą niemiłą „niespodziankę” spotkały szpitale i placówki medyczne spółki NPK Ukrekoprom Sp. z oo – ceny za ich usługi podwoiły się w porównaniu z początkiem tego roku, z 26 UAH za kg do 56 UAH za kg. Stwarza to beznadziejną sytuację dla wielu podmiotów gospodarczych. Przecież placówki medyczne są instytucjami finansowanymi z budżetu i nie mają możliwości poniesienia takich kosztów za usługi wywozu śmieci i koszty logistyki.
Dlatego nadszedł czas, aby Komitet Antymonopolowy Ukrainy interweniował, aby uniemożliwić monopolizację.
Analitycy StopCor zwrócili się do Ludmiły Cyganok z prośbą o uwagi i prośbę o informacje do NPK Ukrekoprom LLC, Komitetu Antymonopolowego i Ministerstwa Środowiska.
Na dzień dzisiejszy otrzymaliśmy odpowiedź z Departamentu Transformacji Cyfrowej Elektronicznych Usług Publicznych Ministerstwa Zasobów Naturalnych, która w swojej odpowiedzi poinformowała, że: „Jednolita Platforma Środowiskowa „EkoSystem” (dalej: EkoSystem) jest systemem ogólnokrajowy zautomatyzowany system informacyjno-analityczny zapewniający dostęp do informacji o środowisku i jej sieci, który zapewnia tworzenie, gromadzenie, otrzymywanie, przechowywanie, wykorzystywanie, rozpowszechnianie, ochronę, ochronę informacji, a także elektroniczną interakcję pomiędzy osobami fizycznymi i prawnymi, indywidualnymi przedsiębiorcy, podmioty świadczenia usługi administracyjne, podmioty świadczące usługi publiczne (elektroniczne publiczne), centra świadczenia usług administracyjnych w celu uzyskania usług administracyjnych i innych usług publicznych (elektronicznych publicznych) w zakresie ochrony środowiska.
Dostęp do zasobów EkoSystemu zapewnia zintegrowany system identyfikacji elektronicznej wykorzystujący podpis elektroniczny oparty na kwalifikowanym certyfikacie klucza publicznego. Rejestracja użytkownika w EkoSystemie odbywa się jednorazowo. Aby dokonać autoryzacji, należy kliknąć link: https://id.eco.gov.ua/ i potwierdzić swoją tożsamość. Wybierz metodę identyfikacji i wykonaj odpowiednie czynności. Po zidentyfikowaniu osoby uzyskany zostanie dostęp do Twojego konta osobistego w EkoSystemie. Autoryzacja i identyfikacja w EkoSystemie odbywa się przy pomocy klucza osobistego i podania hasła.”
Osobno zwrócono uwagę, że dziś na platformie EkoSystem zarejestrowanych jest około 94 000 użytkowników i utworzono ponad 10 000 kont podmiotów gospodarczych.
Dzięki temu podmioty gospodarcze mogą swobodnie korzystać ze wszystkich zalet platformy EkoSystem, m.in.: możliwości składania dokumentów drogą elektroniczną w celu uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie unieszkodliwiania odpadów, zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie gospodarki odpadami niebezpiecznymi, inicjowania transgranicznego transport śmieci itp.
Na pytanie, czy firmy nieposiadające licencji lub innych dokumentów zezwalających mają prawo świadczyć usługi usuwania odpadów niebezpiecznych, Ministerstwo Środowiska odpowiedziało: „Że przepisy końcowe i przejściowe Ustawy Ukrainy „O gospodarce odpadami” (zwanej dalej „Ustawą o odpadach” Ustawa) ustaliła, że podmioty gospodarcze zajmujące się gospodarką odpadami niebezpiecznymi, przedsiębiorstwa zbierające i przetwarzające odpady niebezpieczne, są zobowiązane do uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie gospodarki odpadami niebezpiecznymi w terminie sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie tej ustawy.
Zatem do dnia 09 stycznia 2024 r. podmioty gospodarcze muszą uzyskać zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej związanej z gospodarką odpadami niebezpiecznymi.”
Dyrektor Departamentu nie słyszał jednak o monopolizacji rynku w zakresie gospodarki odpadami niebezpiecznymi przez NPK Ukrekoprom LLC i zauważył, że: „Ta informacja nie jest wiarygodna, gdyż NPK Ukrekoprom LLC nie jest jedyną firmą, która otrzymała zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie gospodarki odpadami niebezpiecznymi.
Dotychczas koncesję na prowadzenie działalności związanej z gospodarką odpadami niebezpiecznymi uzyskało 15 podmiotów gospodarczych. Rejestr licencji publikowany jest na oficjalnej stronie internetowej Ministerstwa Środowiska.”
Oczekujemy innych odpowiedzi i będziemy informować o dalszych wynikach.
